Bordelen partida jokatu zuen Grenobleko errugbi taldeak 2017ko martxoaren 11n, eta ondoren Baionako emazte batek salaketa jarri zuen sei jokalariren kontra: bortxatu egin zutela salatu zuen. Zaintzapean hartu zituen Poliziak eta egunotan epaitu dituzte horietako bost. Gaur ilunabarrean eman dute ezarriko dizkieten zigorren berri: gizonetako biri hamalauna urteko kartzela zigorra, beste bati hamabikoa, eta beste biri lau eta bi urtekoak. Denis Coulson Loïck Jammesi jarri dizkiete zigorrik handienak, Rory Griceri hamabikoa, Chris Farrelli laukoa, eta bikoa Dylan Hayesi. Zigor altuenak dituzten hirurak gaur bertan kartzelan sartuko dituztela jakinarazi dute.

Urrats txikiekin, baina aurrera. Nafarroako Gobernuak urrian onartu zituen departamentuetako euskara planak, eta horien arrimuan heldu da administrazioa euskalduntzeko eta herritarrei arreta elebiduna eskaintzeko ezinbestekoa den neurri bat: euskara eskakizuna lanpostu gehiagotan ezartzea. Gaur egun, 511tan ezinbesteko baldintza gisa jarria dago euskarazko C1 maila egiaztatzea, eta orain, Nafarroako Gobernuak proposatu du eskakizun hori beste 246 postutara zabaltzea. Funtzio Publikoko Mahai Orokorrean egin dute proposamena, sindikatuek azter dezaten. Euskara eskakizunena eztabaida iturri da Hego Euskal Herriko lurralde guztietan, baina Nafarroan, polemika bizia sortu izan da horren inguruan, eta PSN UPNrekin eta PPrekin lerratu izan da askotan. Yolanda Barcina Nafarroako Gobernuko lehendakari zen garaian, lanpostu elebidun horiek hutsaren hurrengoa ziren administrazio publikoan: Hezkuntza Departamentuko irakasleak kenduta, euskara eskakizuna zuten postuak %0,9 ziren. Departamentu batzuetan —Ekonomian edo Kulturan, esate baterako— ez zegoen euskara eskakizun zuen lanpostu bakar bat ere, eta beste batzuetan, langile euskaldun bakarra zegoen Nafarroa osorako. Uxue Barkosen agintaldian hasi ziren urrats batzuk egiten egoera onbideratzeko, eta ordutik, tantaka handitu da jendaurrean lan egiten duten funtzionario elebidunen kopurua. Gaur egun, 511 postu dira elebidunak (lanpostu guztien %3) eta, Nafarroako Gobernuak gaur eginiko proposamena onartuz gero, 757 izanen lirateke (%4,7). «Departamentu guztiek, lehen aldiz, langile elebidunak izango dituzte herritarrei arreta emateko», nabarmendu du Memoria eta Bizikidetza, Kanpo Ekintza eta Euskara kontseilari Ana Ollok, gaurko agerraldian. «Departamentu bakoitzak proposatu du zer lanpostuk izan beharko luketen elebidunak, lehentasuna emanez jendaurreko arretari, lan motari edo lan egiten den tokiari». Kontseilariak gaineratu du Europako Kontseiluaren gomendioei segika hartu dutela neurria. Hala ere, prozesua ez da berehalakoa izanen, ezta automatikoa ere: Funtzio Publikoko Departamentuak proposamena aurkeztuta, sindikatuek oniritzia eman beharko diote mahai orokorrean. Bestalde, langile publikoen «boluntariotasuna» lehenetsiko du Nafarroako Gobernuak: hortaz, euskara eskakizuna ezarriko balitzaio gaur egun erdaldun batek betetzen duen postu bati, administrazioak ezinen luke langile hori lekualdatzera behartu, eta soil-soilik postua hutsik geratzean ezarriko litzateke hizkuntza eskakizuna. Ez lehenago. Ollok onartu du, proposamen honekin ere, «Nafarroako herritar euskaldunen ehunekotik urrun» egonen dela administrazioa, baina uste du «aurrerabide nabarmena» dela, orain arteko egoerarekin alderatuta: «Nafarroako gizartea gero eta elebidunagoa da, eta helburua da foru administrazioak eskaintzen duen zerbitzu publikoaren kalitatea egokitzea eta hobetzea». Proposamena Euskararen Nafar Kontseilura ere igorriko dute heldu den astean.

Lehendik egindako bilduma baten jarraipena izan liteke Ricardo Cases argazkilari dokumentalaren Kontxako tamarindoak. Valentzian osatu zuen aurreko bilduma hura, Parterreko ficusa, errotik ezagutzen duen sorterriari beha. Argazkigintzaren bidez, bere lurraldearen senaren atzetik ibili baita oraintsu arte Cases (Orihuela, Herrialde Katalanak, 1971). Kutxa fundazioaren proposamena heldu zitzaion atzetik: Parterreko fikusa-ren antzekorik egin zezan Donostian. Proposamenari heltzea kosta egin omen zitzaion hasieran, baina gogotsu aritu da gero: «Pozik nago; egundoko oparia izan da». Valentzian abiatutako lana eraldatzeko aukerak eta jauzi berrietarako zabaldu dion ateak eman diote zoriona argazkilariari. Baita erakusketaren beraren egiturak ere, Valentziako Parterreko fikusa eta Donostiako Kontxako tamarindoak solairu banatan bereizita baitaude Tabakaleran, Artegunean. Izan ere, Donostiakoa ez baita bestearen erreplika hutsa: «Donostiako argazkiak ez daude Valentziakoak bezain josiak lurrari. Aurrekoek Levanteko paisaia eta nire etxe ingurua zuten funtsa, nortasunaren bila betiere». «Donostiako argazkiak ez daude Valentziakoak bezain josiak lurrari. Aurrekoek Levanteko paisaia eta nire etxe ingurua zuten funtsa, nortasunaren bila betiere» RICARDO CASES Argazkilari dokumentala 2018az geroztik, bere horretan erreparatzen dio argazkigintzari Casesek: «Geldialdi moduko bat da, nire argazkigintzarekin solas intimoan aritzeko modu bat, argazkilari gisa nora noan jakiteko». Ez da, ordea, arazo batek eragindako etena edo galdera: «Neure buruari jo diodan erronka da, izatekotan». Sakonekotik azalekora Hiria, hortaz, jarduteko eremua baino ez litzateke erakusketa honetan. Ez dago identitatearen bilaketarik, azalekoaren behaketa besterik. Cases amestutako irudiaren atzetik dabil, eta argazkigintza dokumentalaren mugak esploratu behar ditu horretarako. «Goitik beherako topikoa da, nahi bada, baina hiria ispilutzat hartu dut, eta neure buruaren bila aritu naiz Donostian, askotan turistaren begiradatik edo haurraren ikuspegitik». Grina horren atzean Instagram kontu faltsu bat legoke, Casesek berak sortua: «Baina horrek ez du sobera axola, material berria gordetzeko biltegia besterik ez zelako, finean». Agerian jarri nahi ez duen kontu horretatik zenbait fanzine plazaratu zituen, xera handiz eginak denak, kopuru mugatu bat inprimatzen baitzuen etxean, bereizmen handian. Hori bera lortu nahian, inprimagailu bat eskatu zuen Donostiarako ere. «Hiria ispilutzat hartu dut, eta neure buruaren bila aritu naiz Donostian, askotan turistaren begiradatik edo haurraren ikuspegitik» RICARDO CASES Argazkilari dokumentala Parterreko fikusa eta Kontxako tamarindoak erakusketen arteko aldea koloretan suma liteke hasteko eta behin: «Valentziakoa eutsiagoa da koloreetan, eta Donostiakoak, paradoxikoki, kolore askoz biziagoak ditu, baikor eta zoriontsu izan naizelako hemen». Hiriaren neurriak lagundu egin diola dio Casesek: «Film baten dekoratuan ari nintzela iruditu izan zait sarri, eta pertsonaiak behin eta berriz aurkitzen nituela. Azkenerako lagun mordoa egin dut. Oso dibertigarria izan da». Bost serie Bost serie ditu Kontxako tamarindoak erakusketak. Batek ez du izenbururik. Bertan biltzen diren argazkiak irudi independenteak dira, eta solte doaz; ez dute elkarrekin erlaziorik, egileak liburuan edo erakusketan eman nahi izan dionaz harago: «Batzuetan, argazki batek bere horretan asebetetzen nau; ez du beste misteriorik izaten». Aitzitik, beste batzuetan irudiak «zabaldu» egiten zaizkio: «Argazkilariak super baikortasun pilula bat jan eta erotu izan balitz bezalatsu gertatzen da, irudiaren atzean beste hamaika argazki ageri dira bat-batean». Zabaltze horren harira datoz, hain zuzen, erakusketa osatu duten serie izendunak. Horietariko bat Aterkiak eta loreak da. Izenburuan batu dituen bi elementu horiek Donostiaren erakusle dira, Casesen aburuz: «Sormen krisi betean, Pasaian nintzela, euritan, aterkia zabaldu zuen emakume batek, eta lore bat iruditu zitzaidan». Bigarren serieak Plastikozko poltsak bizikleta zelatan du izenburua. «Gauza logikoa izan liteke, baina etorritakoan bazter guztietan ageri zitzaidan irudi hori». Hirugarrenari Pegatinak bus-geltokietako markesinetan deitu dio. «Kaleko argazki hauetan, markesinetako pegatina horiak jendearen identitatea gordetzeko erabili ditut. Aitzakia bat da argazki mota batera iristeko». Erakusketa osoari izena eman dionak —Kontxako tamarindoak— pasealekuko zuhaitzak ditu protagonista, Kontxa bera izan beharrean. «Zuhaitzok luzatzen dituzten beso horien bidez, turistek etengabe fotografiatzen duten paisaia hori apurtzea interesgarria iruditu zait. Gainera, egoerak ezkutatzen dituzte. Jendeak tamarindoen atzean babes hartzen duela ematen du». Egunero ageri dena beste era batera erakustea izan da Casesen gogo behinena, eta erakusketara helduko den ikusleak bilaketa horren aldeko enpatia izatea nahi luke: «Argazkilaria irudi bat konposatu nahian ari dela erakutsiko luketen argazkiak ikus ditzala».

Enpresa salbatzeko mahaian parte hartzeko eskatu diote Balenciaga ontziolako langileek Espainiako Gobernuari

KPIa % 2,9ra da igo da azaroan Euskadin, argindarraren eta erregaien garestitzeagatik.

Ustezko filtrazioengatik geldirik dauden plazen deialdiak irekiko ditu Osakidetzak.

Gabonak iristear dira, eta asko dira garai honen bueltan etxeko goxotasunera eta berotasunera itzultzen direnak. Izan ere, etxean bezala inon ez. Realak ere gaur berretsi du, berriro ere goxo sentitzen dela Anoetan, eta erabat gainditu duela aurten bertan zeraman bolada txarra. Izan ere, laugarren garaipena kateatu du zaleen aurrean. Bartzelonaren, Ajaxen eta Betisen atzetik, Dinamo Kiev izan zen atzo Donostiatik esku hutsik joan dena, Europa ligan: 3-0. Txuri-urdinek jokatu dituzte azken zortzi partidetatik zazpi irabazi dituzte. Imanolen taldea lehen 24 postuetan finkatu da ligaxkako sailkapenean, hamabigarren dago. Horrenbestez, bi jardunaldiren faltan, oraindik ere bete betean segitzen du, zortzi onenen artean amaitu, eta zuzenean final-zortzirenetara sailkatzeko borrokan. Puntu batera du zortzigarren postua. Oiartzabalek bi gol egin ditu, eta Beckerrek bat. Festa erabatekoa izan da. Izan ere, aurkaria partida guztiak galduta iritsi den arren, aurreko sasoian Europan distira egin zuen taldearen zantzuak izan ditu Realak lehen zatian. Imanolek partida bezperan adierazi zuen, deialdian egon arren, Zubimendik eta Barrenetxeak proba bat egingo zutela gaur eguerdian, jokatzeko moduan ziren argitzeko. Azkenean, ez dira ezta aulkian ere egon. Urko Gonzalez de Zarate eta Olasagasti hasieratik aritu dira. Imanolek haiei eman die taldearen jokoa gidatzeko ardura, eta bikain egin dute. Txuri-urdinek jokoaren ekimena izan dute, eta abiadurarekin jokatu dute. 17. minutuan iritsi da lehen gola. Bizkarrez ondo zaindu du baloia Oiartzabalek arean. Popovek hanka sartu du, eta zangotrabatu egin du. Epaileak penaltia adierazi du. Kapitainak gaizki jaurti du, baina bizi ibili da, eta Buxtxan atezainaren aldaratzea jaso du. Orduan ez du huts egin. Partida berezia izan da gaurkoa Oiartzabalentzat. Europan talde txuri-urdinaren elastikoarekin partida gehien jokatu dituen jokalaria bihurtu da. 34 bete doti, Alberto Gorrizek baino bat gehiago. Beste bi gol Ia erreskadan beste gol bat sartzear egon da Reala. Gonzalez de Zaratek pase bikaina eman dio Brais Mendezi. Baina galiziarrak ez du asmatu, atezainarekin aurrez aurre zegoenean. Dena den, Realak ekinean jarraitu du. Dinamo Kiev bere zelaian sartu du. Ukrainarrak ezinean aritu dira. Reala, berriz, nahieran. Presioaren bidez bikain berreskuratu du baloia, eta erasoan nonahi aurkitu ditu zuloak. Nagusitasun hori baliatu beharra zuen, partida erabakitzeko. Hala egin du. Izan ere, 24. eta 33. minutuetan beste bi gol sartu dituzte txuri-urdinek. Becker eta Oiartzabal bera izan dira golegileak. Kubok pase ona eman dio herbeheretarrari, eta angelurik gabe geldituko zela zirudienean jaurtiketa gogorra egin du, baloia sareratuz. Kapitainak, berriz, arean bikain mugitzen dela erakutsi du beste behin. Popovi barrutik izkin egin dio, eta hirugarrena iritsi da. Ordurako festa zen nagusi Anoetan, bada gol horrek areagotu egin du. Golak sartzea ere garrantzitsua baitzen, azken sailkapenari begira golen aldeak izan dezakeen garrantziarengatik. 3-0 amaitu da lehen zatia, eta norgehiagoka erabakita zegoela ikusita, bigarren zatiaren lehen hamar minutuetarako Imanolek Brais Mendez, Oiartzabal, Kubo eta Jon Mikel Aranburu kendu ditu, atseden emateko. Bigarren zati horretan partidak erritmoa galdu du. Realak hanka altxatu du, nahiz eta estutzen zuenean arriskua sortu duen. Besteak beste, Oskarssonek pare bat aukera izan ditu gola sartzeko. Baina ez du asmatu. Ukrainako taldea, berriz, pare bat aldiz gerturatu da Remiroren atera. Baina emaitza ez da aldatu. Reala-Dinamo Kiev Reala: Remiro; Aranburu (Odriozola, 58. min.), Aguerd, Zubeldia, Aihen; Brais Mendez (Marin, 46. min), Urko (Turrientes, 58. min), Olasgasti; Kubo (Magunazelaia, 58. min.), Oiartzabal (Oskarsson, 58. min.) eta Becker. Dinamo Kiev: Buxtxan; Karavaiev, Bilovar, Popov, DIatxuk; Dubintxak, Brazhko (Kabaiev, 62. min), Mykhailenko, Voloxin (Braharu, 82. min.) Guerrero (Vanat, 62. min.) eta Rubtxinskyi (Pikhalonov, 62. min.). Golak: 1-0: Oiartzabalek (17. min.), 2-0: Beckerrek (24. min.). 3-0: Oiartzabalek (33. min.).

Datak harritu nau: 2018ko abenduaren 22an idatzi nuen Ane Rodriguezek Tabakalerako kultur zuzendaritza uztearen inguruko zutabea, eta ia egun berdinean, sei urte beranduago, Fernando Perezen oso antzeko dimisioari buruz ari naiz. Gabonak garai ona omen dira kontutxo hauek argitara ateratzeko: laneko eta lagun arteko bazkariak, poteoa, erosketak… distrakzio gehiegi kultur zentro bateko zuzendariaren dimisioari kasu egiteko. Fernando Perezek Azkuna zentroko zuzendaritza utzi du, Rodriguezek egin zuen bezala. Baina biek ala biek euren lanarekin jarraitu nahi zuten. Bi kasuetan, zuzendaritza uzteko arrazoia indar politikoen presioa eta kulturaren baldintzapena izan dira. Perezen kasuan, dirudienez, La Caixaren STEAM gela bat eraikinean txertatu nahi ez izateagatik. Nolakoak diren gauzak: Perezek dimisioa eman zuen egunean entzun nuen Caixabank dela estatuan etxebizitza gehien dituen enpresa. Baina Bilboko Udalak, alegia, guk, eraikin publiko baten erabilera emango diogu eta arkitektonikoki moldatuko dugu bere beharretara egokitu dadin. Baliabide publiko batek publiko izaten jarraitu zedin eskatzea izan da Perezen bekatu mortala. Hala ere, Perezek udalarekin zuen tirabira ez omen zen oraingoa: aurretik jada presioak jasan zituen artearekin zerikusirik ez zuten erakusketak zentroan txertatzeko. Rodriguezi antzeko zerbait gertatu zitzaion: publiko gehiago erakartzeko presioa etengabekoa izan zen, erakusketa errazagoak eta ulergarriagoak egin zitzan. La Caixaren STEAM gelak Azkuna zentroko artisten laborategi eta erresidentzien esparrua hartuko du. Tabakaleran zein Azkuna zentroan, artea gehiegi omen da; erakartzen dituen turista gutxientzat gehiegi. Arteak esperimentaziorako esparruak izaten jarraitu zezala aldarrikatzea izan da Perezen akatsa. Perezen eta Rodriguezen kasuen atzean marko bera dago, kultur politika beren emaitza dira. Gure herrian, eta Guggenheim efektuaren ondorioz, balio propioak zituen alderdi baliotsua izatetik zerbitzuak elikatu behar dituen tresna ekonomiko izatera pasatu da kultura. Galdeketa bat egin dezala soziologoren batek Bilbon, ziur bainago biztanleen %75 ados egongo zirela «museoen funtzioa turismoa erakartzea da» esaldiarekin. Horregatik ez da Fernando Perezen dimisioaren inguruko zalapartarik egongo, eta agian hurrengo zubian, edo Aste Santuaren aurreko egunotan, egunkarietako orrialde ezkutuenetan argitaratuko da Azkuna zentroko hurrengo zuzendaria ez dela arte aditu bat izango, ekonomista, kudeatzaile edo kargudun politiko bat baizik. Kultura errekurtso bat bada, onurarik handiena atera behar zaiolako. Garaiz al gaude marko hori apurtzeko? Bilbon, behintzat, zaila dirudi.

Lourdes Fernandezi erreleboa hartuta heldu zen Bilboko Azkuna zentroko zuzendaritza kargura Fernando Perez. 2018ko maiatzean izan zen, eta, sei urte pasako ibilbidearen ondoren, postua uztea erabaki duela jakinarazi du zentroak gaur arratsaldean. Ohar bidez eman dute berria, eta zehaztu dute Perezek «borondatez» erabaki duela postuari uko egitea, eta hala adierazi diola Juan Mari Aburto Bilboko alkateari ere. Egindako ahalegina eskertu dio Perezi ohar berean Aburtok, eta gaur arte zuzendari izandakoak ere eskerrak eman dizkio Bilboko Udalari, aukera eman baitio «testuinguru artistikoari lotutako proiektu garrantzitsu honen buru izateko». Perez «harro» azaldu da «punta-puntako eta erreferentziazko zentroa» uzten duelako, «programazioaren kalitateari eta sorkuntza artistikoaren sustapenari dagokionez». [articles:2134922] Zentroko iturriek azpimarratu dutenez, Perezek beti izan du «lotura nabarmena kulturaren ildo eraldatzailearekin», eta arte eszenikoei, zinemari, ikusizko arteei zein literaturari loturiko jaialdi eta programen zuzendari eta koordinatzaile aritu da urtetan. Tartean, Nafarroako Gobernuko Kultura zuzendaria, Japan Foundation for Performing Arts erakundeko aholku batzordeko kidea, Uharte Arte Garaikideko Zentroaren Patronatuko kidea eta Jorge Oteiza Museo Fundazioaren Patronatuko idazkaria ere izan da. Kargua uzteko bestelako arrazoirik ez dute aipatu oharrean. Dena den, hainbat komunikabidek azken asteotan aipatu dute tirabiraren bat egon dela Azkuna zentroko zuzendaritzaren eta Bilboko Udalaren artean, La Caixa fundazioaren proiektu bat tarteko. Steam izeneko gela bat ezarri asmo du bankuak Bilbon, eta Azkuna zentroaren barruko Lantegi eremua jo dute begiz horretarako — egun artisten egonaldientzako eta proiektuetarako erabiltzen da eremu hori—. Zenbait komunikabideren arabera, egitasmo horren aurka egon da hasieratik Perez. Hain justu, gaiaren inguruan idatzi du asteon Haizea Barcenilla EHUko irakasle eta BERRIAko kolaboratzaileak.

EBZk 25 puntu murriztu ditu interes-tasak aurten laugarren aldiz, eta % 3an finkatu ditu