Luze itxaron ostean, Lur-1 satelitea jaurti dute: 20:56an espazioratu dute osorik Euskal Herrian egindako lehen satelitea. Kaliforniatik (Ameriketako Estatu Batuak) bota dute, Elon Musk enpresari estatubatuarraren SpaceX enpresaren Falcon 9 suziri batean –guztira, 116 satelite eramango ditu–. Liftoff of Transporter-11! pic.twitter.com/R7UoMknxRk — SpaceX (@SpaceX) August 16, 2024 Jaurtiketa AEBetako Indar Espazialak Vandenbergen (Kalifornia) duen basetik egin dute. Hasiera batean, jaurtiketa 20:19etarako zegoen aurreikusita, baina ia hiru ordu laurden atzeratu dute sateliteak hedatzerako orduan «talka arriskua txikiagotzeko». Handik minutu gutxira, 20:59an satelitea eta suziria banandu egin dira, eta suziria itzuli da lurrera, abiatu den toki berera. Ezustekorik ezean, 15 minuturen buruan helduko da Lur-1 helmugara, hots, lurrazaletik 511 kilometroko garaierara. Ordu eta erdi igaro ostean, lehenengo komunikazioak bidaliko ditu Euskal Herrira. Stage separation confirmed. Falcon 9’s first stage will now return to Earth, creating a brief sonic boom prior to landing at the landing zone → https://t.co/25MrsXiVQM pic.twitter.com/0Q2qKtDJLV — SpaceX (@SpaceX) August 16, 2024 %100 Euskal Herrikoa, nolatan? AVS Added Value Solutions enpresaren azkeneko misioa da Lur-1. Elgoibarren (Gipuzkoa) sortutako enpresa bat da, baina egoitza nagusia Gasteizen du 2021etik, Arabako Parke Teknologikoan, hain zuzen ere. Bertan diseinatu eta muntatu dute satelitea, osorik. Behin espazioan, enpresak bere gain hartuko du satelitaren kontrola, eta 24 orduz jarraituko dute. Guztira, AVSko hogei bat kide aritu dira proiektu horretan, hiru urte baino gehiago. Zortzi milloi euroko inbertsioa jaso dute; horren %40, publikoa. Uztailean ziren satelitea jaurtitzekoak; Falcon 9-ak motorrean izandako arazo bat zela medio, ordea, atzeratu egin zuten espazioratzea, gaur arte. Gasteizko enpresak espaziora jaurti nahi dituen lau sateliteetako bat da Lur-1. Horren ondoren, beste bi espazioratuko ditu heldu den urteko otsailean, eta azkena, berriz, uztailean. Zerk egiten du berezi, baina, Lur-1? Harrigarria da, gero, gailuaren itxura. 57 kilogramo pisatzen du, eta hainbat antena ditu, baita beso zabalgarri bat ere, eguzki panelez hornitua. Haren helburua Lurrari behatzea da, Hego Euskal Herriko geografia izanik ardatz, printzipioz. Horretarako, Lurraren inguruan egingo du orbita, segundoko 7 kilometroko abiaduran. Bereizgarri nagusia zera da, Lurreko argazkiak oso kalitate onarekin ateratzeko gai dela. Horrez gain, Lur-1-ek txertatuta dauka MICE gailua —Arabako konpainiak garatu du, Europako Espazio Agentziarentzat—, zeinak orbitatik irteteko aukera emango dion sateliteari, hala behar izanez gero. Horren helburua da misioa amaitutakoan satelitea espazioan ez geratzea, espazioko zabor bihurtuta. Aurreikusi dute bost urtez egongo dela martxan Lur-1. Satelitea Euskal Herrikoa izanik guztiz, «euskal espazio industriari ikusgaitasuna emateko modua da, euskal teknologia munduan eta espazioan kokatzeko aukera». Halaxe nabarmendu zuen Iñigo Urkulluk duela hamar hilabete, AVSren egoitzari bisita egin zionean. Euskal Herriko beste satelite bat Gaurkoa ez da Euskal Herriko satelite bat espaziora jaurtizen den lehen aldia: lehengoa, Urdaneta-Armsat1, 2022. urtean espazioratu zuen Satlantis taldeak —EHUk Leioan duen parke teknologikoan du egoitza—. Hori, baina, ez zen guztiz Euskal Herrian egina: Europako zenbait talderen laguntzarekin eraiki zen; beraz, Lur-1 aitzindaria da alde horretatik. AVS Elgoibarren sortu zen, 2006. urtean. Gaur egun, 200 langile baino gehiago ditu, eta haietatik 25ek parte hartu dute proiektu honetan. NASAren Marte 2020 misioko Perseverance ibilgailuak dituen bi osagai ere garatu ditu enpresak: MEDA meteorologia neurtzeko gailua eta Super Cam kamera sistema bat; azken hori, ibilgailuaren mastaren goialdean kokatutakoa.

LUR-1, aurreneko euskal satelitea, espazioratu du Falcon 9 koheteak

Hamar hilabete baino gehiago igaro dira Israelek Gazaren aurkako erasoaldia hasi zuenetik. Ordutik, elkartasun ekintza ugari antolatu dituzte Euskal Herrian. Jaietan Palestinari buruz hitz egiteari ez uzteko, manifestazioa egin dute gaur Palestinarekin Elkartasuna plataformak deituta. Bilboko Konpartsak ere bertan izan dira. Aste Nagusiaren bezperan, jai eremua Palestinarekiko elkartasunez betetzeko eskatu dute. Aste Nagusian ere, Israel borrokatu lelopean, Plaza Eliptikotik abiatu dira bertaratutakoak, eta Arriaga plazan amaitu dute protesta. Amaieran irakurritako adierazpenean, Aste Nagusian Palestina presente egon dadin exijitu dute plataformako kideek: «Une guztiak dira onak genozidioari aurre egiten jarraitzen duen herri duin eta ausarta ikusarazteko». Plataformaren ustez, jaiak «aldarrikapen diferenteak sozializatzeko beste gune bat» dira, eta horregatik egin dute lan hainbat jai batzorderekin, aldarrikapen batzuk azaleratzeko asmoz. «Palestinako herriari eta bere erresistentziarako eskubideari babes osoa adierazi behar diogu», esan dute. Eta gehitu dute ezin dela «ekidistantziarik» egon, Palestinan gertatzen ari dena ez baita «berdinen arteko gatazka» bat: «Hemen, entitate genozida bat eta bere askatasunarengatik borrokatzen ari den herri bat daude; beraz, ezin dira inolaz ere zapaltzailea eta zapaldua berdindu». Are, nabarmendu dute «basakeria koloniala» ezin dela berdindu «jatorrizko herri baten autodefentsa zilegiarekin». Israel eta «haren konplizeen» aurka borrokatzea ere ezinbestekotzat jo dute, eta Espainiako eta Frantziako gobernuen jarrerak kritikatu. Alde batetik, salatu dute Espainiako Gobernuak, nahiz eta «irudia garbitu nahian» Palestinako Estatua aitortu duen, «eskuak odolez zikinduta» dauzkala, Israelen bazkide nagusietako bat delako «armen salerosketan eta bestelako harreman komertzialetan». Bestetik, gogoratu dute Frantziako Gobernua «sionismoaren babesle aktiboa» dela. Europako Batasuna ere izan dute hizpide; Israelekin «harreman pribilegiatuak» dituela esan dute. «Kolaborazio horien guztien erruz existitzen da Israel eta gauzatzen du Palestinaren aurkako genozidioa». Hori dela eta, kolaborazio horiek eten daitezen presio egitea exijitu dute, «boikota, desinbertsioa eta zigorrak» eskatuz. Elkartasunaren «kriminalizazioa» Plataformako kideen arabera, Palestinarekiko elkartasuna «kriminalizatzen» ari dira; aktibista batzuk zigortu eta identifikatu dituzte Euskal Herrian. Epaiketei eta isunei aurre egiteko eta Palestinaren aldeko lanarekin jarraitzeko, abuztuaren 17an, 20an eta 23an banderak, kamisetak eta postalak salduko dituzte Zamudioko Atean. Gainera, elkartasun itsulapikoak jarriko dituzte hainbat txosnatan. Plataformako kideek badakite «basakeria sionista» ez dela bere kabuz amaituko. Gogoratu dutenez, hamar hilabete hauetan «bonbardaketak, biztanleriaren desplazamendua eta horniduren mozketa» etengabeak izan dira Gazan; Israelek 40.000 lagun hil ditu han iazko urriaren 7tik. Zisjordanian ere erasoek ez dute etenik. Horregatik, «sionismoaren eta haren kolaboratzaileen kontrako borroka» areagotzeko deia egin dute. «Ibaitik itsasorainoko zapalkuntzarik gabeko Palestina eraikitzeko, errefuxiatuen itzulera eta presoen askatasuna bermatzeko, ezinbestekoa da Palestina deskolonizatzea eta Israelen entitate koloniala desagertzea», erantsi dute.

EAEko hiru ogasunen bilketa bateratua % 1 baino ez da hazi, mutualistei itzulitako diruagatik. Araba, Bizkai eta Gipuzkoako foru ogasunek pentsioetan izandako atxikipenak itzuli behar izan dituzte, Gorenaren epai baten ondorioz. Gainera, BEZaren bilketa jaitsi egin da.

Satelitea diseinatu eta garatu duen AVS enpresako Espazioko zuzendariaren esanetan, Vandenbergetik (Kalifornia) dena prest dago eta misioa Gasteiztik monitorizatuko dute. Jaurtiketa Euskal Herriko 20:18rako aurreikusita dago.

Getafek denboraldi hasierako festa zapuztu dio Athletici. Zuri-gorriek ezin izan dituzte sasoiko lehen partidan hiru puntuak eskuratu, eta bakarrarekin konformatu behar izan dute partida geldo batean. Oihan Sancetek aurreratu ditu etxekoak gol ikusgarri batekin, baina Christantus Uchek jarri du banakoa markagailuan. Makal aritu da Athletic, iaz erakutsitako jokoaz zeharo bestela, eta Bordalasen armiarma sarean harrapatuta gelditu da. Ernegatuta amaitu dute partida jokalariek zein zaleek. Hasiera kaxkarra izan du Athleticek. Bigun hasi du partida, eta sufritu egin du. Getafe lehen taldeko jokalari gutxirekin iritsi da sasoiko lehen partidara, eta zalantza ugarirekin. Hala ere, bikain hasi dute partida madrildarrek, duelu guztiak irabazita. Gola sartzeko aukerak ere izan ditu Jose Bordalasen taldeak. Carles Perezek gutxigatik ez du zulatu zuri-gorrien ateko sarea. Ezker hegaletik egin du barneraldia, eta areaz kanpotik egindako jaurtiketa gutxigatik joan zaio kanpora. Uchek ere gertu izan du gola. Sakonean jaso du pasea, eta bakarrik gelditu da Alex Padillaren aurrean. Debutariak, ordea, bikain erantzun dio erremateari. Athletic iaz erakutsi zuen jokotik urruti ari zen lehen zatian. Baloia Getaferen lerro artean mugitu ezinda, eta hegaletako jokalari bizkorrak abantailarekin aurkitu ezinda. Baina ordu erdia betetzear zela iritsi da Sanceten artelana. Ordura arte agertu ere ez da egin nafarra, kate motzean lotu baitu Nabil Aberdin euskarriak. Baina bakarrik zela jaso du baloia, eta orduan erakutsi du bere abilezia. Metro batzuk egin ditu baloia oinpean zuela; atera begiratu, gorputza egokitu, eta areaz kanpotik bidali du sareetara baloia. Aurrena, zutoinean jo du baloiak, baina David Soriak ezin izan du gola saihestu. Jokoa asko gelditu da gola sartu eta atsedenaldira bitartean. Mauro Aranbarrik min hartu du, eta aldaketa egin behar izan du Getafek. Nabilek ere ebaki bat izan du bekainean, eta denbora luzez egon dira euskarria berdegunean artatzen. Horrek asko jaitsi du partidaren erritmoa, eta bisitariek ere behera egin dute. Horiek izan dira Getaferen une makalenak, eta zuri-gorriak hori baliatzen ahalegindu dira. Horrela, atsedenaldia iristear zela aukera argia izan du Iñaki Williamsek bigarrena sartzeko. Aurrelariaren errematea, ordea, zutoinaren ondotik joan da kanpora. Atsedenaldiak, aldiz, berpiztu egin du Madrilgo taldea, eta zelairatu berria zen Peter Federicok zutoinera bidali du baloia. Baina arriskua ez da bere horretan gelditu. Handik bost minutura geldiketa ikusgarria egin du Padillak. Carles Aleña bakar-bakarrik gelditu da atezainaren aurrean, baina Padillak oinarekin atera du errematea. Hirugarrenean, aldiz, ez du huts egin Getafek. Geldikako jokaldi guztietan arriskua eraman du zuri-gorrien areara. Eta 65. minutuan, Luis Millaren erdiraketa ate barruan sartu du Uchek. Bigun defendatu dute bilbotarrek, eta bakarrik egin du errematea nigeriarrak. Valverde zuhaitza astintzen ahalegindu da, eta Nico Williams zelairatu du. Denen ahotan izan da udan, baina zaleen txalo zaparrada jaso du. Hegalekoa ahalegindu da taldea berpizten, eta izan ditu bere aukerak. Markagailua, ordea, ez da mugitu. ALAVESEK GAUR EGINGO DU DEBUTA, VIGON Alaves izango da ligari ekingo dion bigarren euskal taldea. Gasteiztarrek gaur abiatuko dute sasoia, Vigon (Galizia), Celtaren aurka. (19:00, Movistar La Liga). Iazko denboralditik aldenduta, zazpi jokalari berrirekin ekingo dio lehen partidari. Horietako batek, ordea, Manu Sanchezek, ezingo du lehen neurketa hori jokatu, Alavesen utzita arituko den arren, Celtaren jokalaria baita. Luis Garcia Plazak prentsaurrekoan aipatu zuenez, helburua bat eta bakarra da aurten ere: «Mailari eustea».

Orreaga taldeak deituta, dozenaka lagun elkartu dira Pasaian (Gipuzkoa), Askatasunaren Eguna ospatzeko. Aurtengoan, Nafarroa, euskaldunon estatua 824-2024 lelopean egin dute, Orreagako guduaren 1.200. urteurrena baliatuta. Ekitaldian, «estatu independente, bateratu eta burujabe» baten aldeko deia egin dute, «askatasuna berreskuratzeko». Orreagako gudan «Euskal Herriaren alde hildakoak» omentzeko, lore eskaintza egin dute. Ekitaldi politikoko hitzaldian, berriz, gogoratu dute Orreagako garaipenaren ondoren Iruñeko erresumako buruzagi izendatu zutela Eneko Arista, «gure ezaugarri nazionalen garapena eta iraupena ziurtatzeko lehen egitura politiko estandarizatua» gida zezan. Orreagan borrokatu zirenen eredua jarraitzera deitu dute ekitaldian: «zapalkuntzaren kontzientzia zabaltzea, erresistentzia indarra batzea, eta askapenerako politika marraztu eta aplikatzea», Madrilen eta Parisen «satelizaziotik ateratzeko». Helburu hori lortze aldera, ezinbestekotzat jo dute «gaurko errealitatearen kontzientzia izatea»; hau da, Euskal Herriari «estatua desegin» diotela eta «herri okupatu bat» dela abiapuntu gisa finkatzea. Euskal Herriko alderdi politikoen jokabidea kritikatu dute alde horretatik. «Euskal politikariak deitzen diren horiek Madrilek eta Parisek gu lokartzeko ezarri dizkiguten erakundeen kudeaketan denbora galtzen ari dira. Historiak erakutsi digu bide hori antzua dela». Salatu dutenez, «EAJk, Sortuk eta GKSk Euskal Herritik kanpo kokatzen dute subjektu politikoa, eta sasi-ideologia horrek ondorio politiko konponezinak ditu: hala nola nazio gisa eta okupatutako estatu gisa dugun existentziaren ikusezintasuna. Existitzen ez bagara, ez dugu eskubiderik, eta, beraz, ez dugu autodeterminazio eskubiderik».

«Bilboko feministak zaintzaz armatuta gaude», egin dute aldarri Bilboko mugimendu feministako kideek, Aste Nagusia hastear dela. Jaiak «jai giroan, lanean eta dantzan» bizi nahi dituztela aldarrikatu dute, baina gogoratu antolatuta eta erasoei erantzuteko prest daudela. Hala, mobilizazio bat egingo dute larunbat honetan, 23:45ean, Arriaga zubitik hasita. «Emakume, trans eta bollera, batu mobilizaziora, eta bete ditzagun Bilboko konpartsak zein kaleak aldarri feministaz», egin dute dei. Mugimendu feministak adierazi du Aste Nagusiari begira antolatu direla, «tamalez» badakitelako erasoak gertatuko direla. Hain zuzen, adierazi dute «nazkatuta» daudela halakoekin. Nazkatuta erasotzaileak babesten dituzten gizonez, ezetz esan arren «lata ematen» jarraitzen duten gizonez, eta nazkatuta «autodefentsa feminista deslegitimatzen» dutenez: «Nazkatuta gaude gure gorputzak biolentatzen dituzuenekin». Feministek adierazi du ez daudela jaiak «tentsioz eta beldurrez» bizitzeko prest, eta ardura nork bere gain hartzeko exijitu dute: «Gu erantzuteko prest gaude, baina ez badakizue egoten, ez etorri. Erasotzaile zein konplize, zuek ez duzue lekurik Bilboko Aste Nagusian». Adierazi dutenez, gainera, feministen arteko aliantzak «geroz eta indartsuagoak» dira hirian, eta jaiak «bizigarriagoak», urteetan ehunka emakumek egindako lanaren ondorioz: «Belaunaldiz, belaunaldi, Aste Nagusi gero eta feministagoa eraikitzea apustu irmoa izan da, eta bada gaur egun ere». Hala, hura indartzen segitzeko prest azaldu dira, eta Bilboko Konpartsekin egindako aliantzari balioa eman diote: «Aste Nagusia feminista izango da, edo ez da izango!».

Erregaien prezioak bosgarren beherakada izan du jarraian

Justiziaren aurrean haien burua erruduntzat jo dute JxC alderdiko zenbait diputatuk eta senatarik. Idatzi bat bidali dute Kataluniako Justizia Auzitegi Nagusira eta Espainiako Auzitegi Gorenera, eta onartu dute Salvador Illa Kataluniako presidentearen inbestidura egunean Puigdemonti lagundu ziotela eta parte hartu zutela ekintza horietan. «Guk ere parte hartu genuen ekitaldian, lagundu egin genion, babestu egin genuen eta berarekin egon ginen joan zen arte», adierazi dute idatzian. Alderdiko parlamentariek eta senatariek ziurtatu dute ez zutela deliturik egin; aldiz, haiek legez kanpokotzat jotzen dutela «epaile prebarikatzaile batzuek amnistia legea ez aplikatzea». Consell per la Republica elkarteak ere kanpaina bat abiatu du, eta argudiatu dute pertsonak «era indiskriminatuan jazarri» zituztela egun Puigdemont Bartzelonara itzuli zen egunean —abuztuaren 8an—, eta atxiloketak «arbitrarioak» izan zirela. «Errepresioa eta jazarpena» salatu dituzte, eta esan dute kanpaina abiatu dutela kaltetuei «erresistentzia eta elkartasuna» adierazteko. Izan ere, Mossos d’Esquadrako buruzagi politikoek mosso batzuk soldatarik gabe utzi zituzten, egun hartan Puigdemonti laguntza emateagatik. Idatzia sinatu dute, besteak beste, Josep Rullek, Kataluniako Parlamentuko presidenteak; Albert Batetek, Kataluniako Parlamentuko JxC taldeko presidenteak; edo Miriam Noguerasek, Espainiako Kongresuko JxCeko bozeramaileak. Xn ere alderdiko beste kide batzuek adierazi dute atxikimendua kanpainarekin, esaterako, Laura Borrasek edo Jordi Fabrega diputatuak.