EAEko BPGa eta enplegua % 0,5 hazi ziren 2024ko lehen hiruhilekoan. 2023ko lehen hiruhilekoarekin alderatuta, BPGren hazkundea % 1,6koa da eta enpleguarena % 2koa. Datorren ekainaren 7an, Eustatek BPGaren eta enpleguaren zenbatespen banakatuak argitaratuko ditu.

Bilboko Bertendona kaleko espaloi oso bat hartzen du auto klasiko ilara batek, eta beltzez jantzitako langile talde bat dabil inguruan, osagaiz osagai, hiria iraganera garraiatzen. Zurezko makuluak daramatzate, garai bateko

Gazako gerrak hamaika fronte ditu, eta denak ez dira bonbekin jorratzen. Hainbat erakundek behin eta berriz salatu dute Israelek galarazi egin duela zerrendara laguntza humanitarioa sartzea eta bertan banatzea. Israelek erakunde bat izan du jomugan bereziki: UNRWA NBE Nazio Batuen Erakundearen Palestinar Iheslarientzako Laguntza eta Lan Bulegoa. Urtarrilean Israelek salatu zuen bulegoko kideek harremana zutela Hamasekin, eta, horren ondorioz, nazioarteak haren finantzaketa eten zuen, hein handi batean. Gaur kaleratu dute leporatutako horren inguruko ikerketa, eta emaitza argigarria da oso: Tel Avivek ez du frogarik eman UNRWAko langileak «terroristekin» harremanik dutenik ondorioztatzeko. NBEk bere garaian abiatutako ikerketatik at dago gaur kaleratutakoa. Frantziako atzerri ministro ohi Catherine Colonna izan du buru kanpo ikerketak, eta, UNRWAk «funtzionamenduko hainbat esparru hobetzeko» dituela adierazi duten arren, iritzi diote ez dagoela «Hamasekin edo beste edozein talde islamistekin» lotzeko adina frogarik. Israelen salaketa horiek direla eta, herrialde andanak —hamaseik, zehazki— behin-behinean edo behin betiko eten zituzten agentziari helarazten zizkioten funtsak, tartean zirela Europako Batzordea eta AEB Amerikako Estatu Batuak, esaterako. Jakinarazi dutenez, ikerketa egiteko ez ziren soilik UNRWAko langileekin batu, eta azken hilabeteetan Israelgo Gobernuko hainbat kiderekin harremanetan egon direla azpimarratu dute. Txostenaren arabera, UNRWAk Gazan eta Palestinako beste lurretan —eta bestelako herrialdeetan sakabanaturik dauden errefuxiatuekin— egiten duen lana «ordezkaezina eta ezinbestekoa» da. Izan ere, «askok» NBEren lan bulegoa «salbagailu humanitariotzat jotzen dute»: «Israelen eta palestinarren arteko irtenbide politiko baten faltan, agentziaren lana nahitaezkoa da gizarteko hainbat esparrutan, bereziki hezkuntzan eta osasunean». Neutraltasuna hobetu UNRWAk Palestinan eskaintzen duen hezkuntza sistema, hala ere, hobetzeko dituen esparruen artean zerrendatu dute kanpo ikerketaren egileek. Agentziaren eskoletan erabiltzen diren liburuen «eduki problematikoak» kezkatzen du ikerketa garatu duen taldea. Hori dela eta, NBEri eskatu dio material hori ikuskatu dezan —eta beharrezkoa den kasuetan beste batekin ordezkatu dezan— «joera ideologikoak alde batera uzteko». Are gehiago, «erreferentzia antisemitaren bat» izan dezakeen edozein liburu «galarazteko» eskatu dio. Agentziaren neutraltasuna hobetzeko langileek publikoki adierazten dituzten mezuak «zaintzea» eta UNRWAren eraikinen «izaera zibila momentu oro errespetatzen dela ziurtatzea» gomendatzen dute txostenean. 450 Galdutako laguntza milioi dolarretan Israelen salaketak direla medio, hamasei herrialdek laguntza emateari utzi zioten. Hala, urtarriletik 450 milioi dolar ez dira heldu UNRWAra. Neurriak hartu behar dituztela argi duten arren, UNRWAk urteetan neutraltasun hori bermatu ahal izateko egindako saiakerak goraipatu dituzte txostenean: «Esparru sendoak ditu UNRWAk neutraltasun horretatik at dauden ekintzak identifikatzeko». Are, Colannaren taldeak azpimarratu du UNRWAk beste agentzia batzuek baino «zailagoa» duela neutraltasunari eustea langileen artean. Izan ere, agentziako kide gehienak palestinarrak dira —NBEren azken datuen arabera, %99 inguru—, beraz, laguntza humanitarioa banatzeaz gain, «laguntza hori jasotzen dutenen artean egon daitezke». NBEko idazkari nagusi Antonio Guterresek Colonnaren eta haren taldearen lana eskertu du, eta «gomendioak onartzen» dituela adierazi. Gomendio horiek oinarri hartuta, «ekintza plan bat» abiaraziko dute, esan duenez.

Une jakin batean sentitutakoa agertzen du Itzalen tektonika liburuak. Malenkonia, nostalgia eta etorkizuneko beldur puntu guztiak ezabatuta, hemen eta orain kokatu du bere burua Itxaro Bordak (Oragarre, Nafarroa Beherea, 1958). Bestalde, «gerla ondoko bake ez segurtatu batetik» ari da. Halaxe sentitzen da errealitatean ere: «Gerla batetik gatoz, eta inguruan hainbat gerla piztu dira». Giro horretan, gorputza, plazera, mina, harremana edota premia antzematen dira gehien, eta muturrik mutur ere badabil: «Bada argirik eta ilunik, bada bortizkeriarik eta eztirik, eta bada gerratik eta baketik, edo, bederen, bake nahikundetik». 80ko hamarraldiaz geroztik makina bat liburu plazaratu du Itxaro Bordak. «Jendeak pentsatzen ahal du liburu bat gehiago dela, asperdura keinuz. Baina idazleok ez dugu liburu bat gehiago egiten; liburu bat eta urrats bat gehiago egiten dugu gure bizitzen eta gure ingurukoen bizitzen ezagutza horretan». Liburu honek, hain zuzen, bizitzako mugimendu edo «ikara» horiek dakartza, sismologiak erabiltzen duen hizkeraz baliatuta. «Idazleok ez dugu liburu bat gehiago egiten; liburu bat eta urrats bat gehiago egiten dugu gure bizitzen eta gure ingurukoen bizitzen ezagutza horretan». ITXARO BORDA Idazlea Sinbologia horretaz eta liburuaren egituraz, Susako editore Leire Lopez Ziluagak eman ditu azalpenak. Hark esan bezala, sarrerako poema bat eta zazpi atal ditu liburuak. «Erdian epizentroa du, eta lurrikara baten dardararekin, liburu hasierara eta bukaerara hedatzen dira epizentro horren uhinak, hiru erreplikatan». Hiru uhin zirkular, beraz, erdigunetik kanporantz. Harri zapal batek ura jo, eta ur azalean sortzen dituen olatu biribilen tankerakoak. Poema liburu guztiak bezalaxe, irakurleak hautatu bezala irakur lezake Itzalen tektonika ere, liburua ez baita egituraren mendekoa, baina kasu honetan bi modu dira markatuagoak, editorearen hitzetan: «Ordena arruntean irakur daiteke, hasieratik amaierara, edo epizentrotik hasi eta errepliketatik jarraitu». Nolanahi dela ere, «norabide guztiek dute logika», poema gehientsuenak autonomoak izaki. Halere, liburuaren logika ez da lurrikararen sinbologian bilatu behar, Bordaren ustez, tektonikaren fenomenoan baizik: «Fenomeno orokor bat da, barnez eta kanpoz mugiarazten gaituena, poesiak bezala». Hitzak eta itzalak Hastapenean, hitz jokoan aritzeko asmoa zuen poetak. Nahi izan zuen, esate baterako, izenburuari h bat erantsi, eta «hitzalen tektonika» plazaratu, bai baitauka liburu horrek lerro bat hizkuntzaren inguruan, eta elementu asko arakatu nahi izan dituelako poetak alde horretatik. Tartean, nondik idazten den, zein hizkuntza erabiltzen den, non bilatzen diren hitzak, zein dardarak eraman duen idaztera edota zer sentitzen den idatzi ondoan. Hizkuntza asko aurki litezke euskarazko poema hauen gainean, «itzal linguistikoak izango balira bezala edo hegan». Esate baterako, gaztelania, frantsesa eta idazleak «biziki maite» duen beste bat: katalana. Hizkuntzekin batera, hizkuntza horiek transmititzen duten jakitatea ere bada zeharka. Horiez gain, badira euskararen gaineko ikerketak, kezkak, eta, bereziki, hiztegiak: «Asko erabiltzen ditut Lhande, orotarikoa eta etimologikoa, material paregabea dira idazteko». Hitz bat hartu, zer iradokitzen duen pentsatu, gogoeta egin, eta zurubi baten moduan lan egitea maite du Itxaro Bordak: «Nora helduko zaren jakin gabe». Hain zuzen, oso estimuan duen idazle batek, Annie Ernauxek, literatura sortzeko duen moduari egiten dio keinu. Harago ere jo du: «Poema baten idaztea lurrikara baten antzekoa da, bai enetzat, bai ezagutzen ditudan poetentzat ere». «Gaztetan diagonalean irakurtzen dugu askotan, adinarekin patxada etortzen zaigu burura, eta denbora gehiagorekin irakurtzen dugu, liburuen eta gauzen estimatzeko».ITXARO BORDA Idazlea Mugimenduan beti Beste ildo bat ere badu liburuak, geografikoa. «Natura asko poetizatzen dut, zaintzailea eta maitale handia bainaiz». Bere geografia ez da, ordea, nonahikoa. Pirinioak ditu gogoan, Hendaiatik hasi eta ia Mediterraneorainoko tartean ernatu dira bere poemak: «Pirinioetan bezala, hemen bizi garen auñamenditarrok jende gogorrak gara, beti gara mugimenduan eta ez dakigu gure mugimenduak zer eta norat eramango gaituen»; hain zuzen, inkognita horren arrakalatik sortu du Bordak. Hendaiak (Lapurdi) garrantzi handia du, «bihotz taupadatsu» baten gisan dakusa poetak: «Gauza eta pertsona asko pasatzen da handik, batzuetan itzalak, mamuak edo jende ezagunak izaten dira, eta beste batzuetan guk dugu muga hori pasatzen; gu gara itzalak edo mamuak». Toki horietan dabilen poeta nomada dela azaldu du. Bizpahiru omenaldi suma daitezke Itxaro Bordaren lerroetan. Horietariko bat Bitoriano Gandiaga poetari eskainia. 90eko hamarraldian, Paristik itzuli berritan, gutun bat idatzi zion, eta oraingo honetan bigarren gutuna idatzi dio, Arantzazun egon, eta, berriz ere Elorri (1962) poema liburua irakurri ostean: «Gaztetan diagonalean irakurtzen dugu askotan, adinarekin patxada etortzen zaigu burura, eta denbora gehiagorekin irakurtzen dugu, liburuen eta gauzen estimatzeko». Bai editoreak, bai eta idazleak ere, Christine Etxebers artista kanboarra goraipatu dute, batez ere azalerako egin duen margolanagatik. Itxaro Borda: «Oso ongi laburbildu du liburuaren mamia».

Herriko poliziaren ongizate emozionalak eta haren lanaren inguruan herritarrok dugun iritziak kezkatuta, Oiartzungo Udalak hauxe bera lantzeko prozesu herritarra abiatuko duela adierazi du. Poliziari dagokionez hitz egiten denean ezker iraultzailetik, sarritan hitzak errepikatzen dira. Hots, poliziaren eredua herriaren zerbitzura jarriz honen zuriketa besterik ez dela etorriko, eta honela kontrol soziala ezkutatuko dela. Azken finean, beharrezkoa denean gure kontra egingo duen egitura errepresiboa dela poliziarena. Horrelako hitzen azpian dabilen ideia beti bertsua izaten da: polizia bera dela arazoa, ez eredu bat edo beste izatea. Gauza gehiago esan badira ere, oraingoz gaiari dagozkion bizpahiru kontutan sartuko gara. Alde batetik, arrazoia dute (Pernandoren egia bezala) diotenean poliziak (estatua bera eta oro har bere instituzio nagusiek) estatu quo-a bideragarri mantentzea duela helburu, horren ondorioa bake soziala lortzea izanik. Alabaina, bake sozialaren inguruan interpretazio asko daude. Esate baterako, zapalkuntza soziala, nazionala zein matxismoa estaltzen duen sasi-bakeaz (Erromatar bakea deitu izan dena) legediaz eta jarduera polizialaz ari bagara, arrazoizkoa da uste izatea poliziaren eta instituzioen zeregina kaltegarria litzaigukeela. Baina ez dut uste polizia ereduaz ari garenean hori denik helburua. Aitzitik, zapalkuntza dagoen bitartean istiluak seguru izango dira, eta guk beti zapalduen alde eta egitate hori estaltzearen aurka egin behar dugu. Baina, badaude onuragarriak zaizkigun zenbait gatazka eta istiluen desagerpenak. Esate baterako, borroka armatua amaitzea, bultzatzen zutenek hala nahi izan dutelako, denon onerako izan da. Ala ez? Izan badaude zenbait istilu herriaren lasaitasuna, elkarbizitza (kontzeptu hau beti ez da gaitzesgarria denen onerako denean) kaltetu edo inarrosten dutenak, eta horri aurre egiteko behar dira hala moduzko «ordenaren zaintzaileak». Adibidez, futbolaren aitzakian, talde batzuek jende arruntari erasotzen diotenean, edo jaietan genero erasoak gertatzen direnean; berdin gaueko ordu txikietan istiluak sortzen direnean jende arruntaren atsedena urratuz; edo lau sos kentzeko kale gorrian gaizkile batzuek aitona-amonei erasotzen dietenean, ez al dira behar hiritarren aldeko lege eta arau betearazleak? Deitu diezaiogun polizia edo udaltzaina. Beti bezala, kontua da zer legez, zer-nolako estatu eta instituzioez ari garen, nahiz eta denak gizarte burgesaren parte izan. Edo berdin zaigu diktadura edo demokrazia liberala, polizia guztiz errepresiboa edo lege demokratikoen bitartez kontrola daitekeena? Dena ez da zuri edo beltz. Hor datza gakoa. Beste adibide bat, euskal estatu sozialistaren aldarrian dabiltzanei (aldarriekin ni ere ados nago) berdin zaie beren jarduera legala ala ilegala izatea? Toleratua, are onartua, edo zigortua? Eta behin delako estatu sozialista burutzen badugu, izango du poliziarik ala ez, eta izatekotan zein izango da bere izaera? Herritarren ongizatea zaintzeko ala zigortzeko? Sozialismo erreala zeritzan erregimenaren poliziak badu zerikusirik horrekin. Anarkisten eta sozialisten azken helburua berbera da (Leninen Estatua eta Iraultza liburuarekin ados baldin bagaude), hau da, estatua eta klase sozialak desagertzea. Baina erregimen hori komunista litzateke, ez sozialista, zeina trantsizio epeaz definitzen den. Horretan datza sozialisten eta anarkisten arteko desadostasun nagusia. Anarkistek ez dutela estatua onartzen, ez kapitalista ezta sozialista ere, eta, kontsekuenteki, inongo poliziarik ere ez. Eta beste mailako desadostasuna: sozialistek eta komunistek ez bezala (irakurri Leninen Ezkerkeriaren haur-gaixotasuna komunismoan), anarkistek ez dute onartzen demokrazia liberalen instituzioetan jardutea; alegia, honen barruan (kalearekin batera) herritarrentzat eta langileriarentzat ahalik eta lege eta erabaki hoberenak lortzea. Izan parlamentuetan edo udaletxeetan. Gauzak garbi. Kapitalismoaren barruan gauzatzen diren aurrerapen progresista guztiek bi aurpegi dituzte. Alde batetik, aurre egiten diete errepresioari eta esplotazioari, eta, aldi berean, lortzen diren abantailak direla medio, baretu egiten dute egoera, eta, hein handi batean, kapitalisten onerako da hori. Horrekin esan nahi dugu grebaren ondoren soldata hobeak lortzea ez dela onuragarria, nahiz eta horren ondoren borroka eten aldi baterako? Gaira itzuliz, hau esanda, nahiz eta jakin polizia zer den, berdin zaigula nolakoa den? Polizia edo armada ez da inoiz demokratikoa izango (armak erabiltzen eta estruktura bertikala duten instituzioak ezin dira demokratikoak izan); alabaina, bai kontrolatua eta arautua modu demokratikoz. Ez da gauza bera mozal legea-ren baitan aritzea, edo beste lege baten pean. Ez da gauza bera armarik gabeko udaltzaingoa edo armatua inposatzea denon kalterako, Jaurlaritzak nahi duen bezala. Edo zeregin ez-jazartzailea izango duen udaltzaingoaren aldekoa izatea. Ez da gauza bera eskuin muturreko sindikatu korporatiboen eraginpean ari den polizia edo beste motako sindikatuen pean ari dena. Ez da berdina torturatzeko aukera guztiak dituen polizia edo jarduera hori debekatua duena. Azken adibidea. Thatcher anderearen aroaren aurretik, bobbie-ek (polizia) ez zuten armarik erabiltzen eta ia ezta borrarik ere. EAJk erreferente omen zuen eredu hori. Baina meatzariak jipoitzeko behar zuen polizia antolatu eta egokitu zuen neoliberalismo berriaren agintariak. Harrezkeroztik, Britainia Handiko polizia askoz errepresiboagoa da. Guardia Zibilaren, Polizia Nazionalaren eta Ertzaintzaren ferekak edo matte-matteak gozatu izan ditugunok (baita garai bateko Oreretako munipenak ere), ez diegu desio belaunaldi berriei trantze horretatik igarotzea. Horregatik, bai, beharrezkoa da polizia ereduaz hitz egitea, lege demokratikoez ahalik eta kontrolatuena egon dadin, nahiz eta jakin poliziak beti arazoa izaten jarraituko duela; baina jakinik arazo guztiak ez direla berdinak. Eta hori ez litzateke gauza txarra estatu sozialistaren alde jarduten dutenentzat ere. Ala zenbat eta errepresio gehiago, hobe?

Urtero bezala, apirila iristerakoan, Foru Ogasunaren aurrean gure zerga aitorpena aurkezteko betebehar saihetsezina daukagu. Eta urtero bezala Eliza Katolikoak, bere betiko ildoari jarraituz, berriro ere Elizaren laukitxoa markatzeko publizitatez josiko gaitu alde guztietatik. Horrela gure zergen %0,7 jasoko bailuke, edo beste aukera, bi laukitxoak markatzea (Eliza Katolikoarena eta gizarte helburuena), zeren eta azken hautu horretan gure zergen %0,7 berbera jasoko luke eta beste horrenbeste (hau da, beste %0,7) gizarte helburuetako izango litzateke. Hori dela eta, Laikotasuna kolektibotik herri iritziaren aurrean gai honi buruzko gure aburua aurkeztu nahi dugu, alegia, zerga aitorpenean bi laukitxoetatik ez bata ez bestea ez markatzea, ezta Elizarena ezta gizarte helburuena ere. Hona hemen gure arrazoiak: Eliza Katolikoaren propagandak zera baieztatzen du, bere laukitxoa markatuz Elizak egindako gizarte laguntzako lanak babesten dituzula. Engainuzko baieztapena da, zeren laukitxo horren bidez Elizak jasotzen dituen 358 milioi euroren erabilera ez dira karitateko zereginak, ezta sikiera gurtzarekin edo antzeko lanekin lotutakoak ere. Espainiako Gotzainen Biltzarrak berak emandako datuen arabera, %80 apaiz eta gotzainen soldatak eta gizarte segurantza ordaintzeko dira. Beste %20 13TV eta antzeko proiektuak finantzatzeko erabiltzen da, adibidez, Eliz proselitismoko kanpainak, abortuaren aurkakoak eta espainiar legeriak onartuak dituen beste hainbat eskubideren aurkakoak. Caritas erakundeari gutxi gorabehera zazpi milioi ematen zaizkio (hau da, PFEZ laukitxoan jasotzen duenaren %2). Gizarte laguntzako lanerako gutxi samar. Gipuzkoako datuei begiratzen badiegu, konturatuko gara 2023an Elizaren laukitxoa markatu zutenak, gehi bi laukitxoak markatu zituztenak, 56.478 pertsona izan zirela (ordaintzaileen %14,01), eta Elizari 3.849.723 euro ordaindu zizkioten. Intereseko datu gisara zera esango dugu: 2017an Eliza Katolikoaren laukia markatu zutenak %22,71 izan ziren; beraz, azken sei urteetan ehunekoak %8 egin du behera. Gainera, Eliza-Estatua akordioen arabera, diru-kopuru hori ez du Gipuzkoako Elizak jasotzen, baizik eta, Ekonomia Itunaren sistema aplikatuz eta kupo bidez, oso-osorik Espainiako Estatuari transferitzen zaio, Espainiako Elizari emateko. Eliza Katolikoaren finantzaketaz jarduten dugunean, ezinbestekoa dugu aipatzea 1979an Espainiako Estatuak eta Vatikanoak izenpetu zuten hitzarmena. Bertan Elizari ordaintzen zaion diru sari hau «denboraldikoa» izango zela finkatzen zen, hark «bere burua mantentzea» lortu bitartean. 45 urte geroago hitzarmen horrek bete gabe jarraitzen du, txandakatu diren gobernuek betetzeko eskatu gabe. Gainera, ezin da ahaztu PFEZ aitormenaren bidez Elizak jasotzen dituen 358 milioi euroak osotasunean urtero jasotzen dituen 11.600 milioi euroen zati txiki bat besterik ez direla. Adibide gisara, zenbait zerga ez ordaintzeko eskubidearen bidez edo immatrikulatu dituzten 100.000 ondasunen mantenuaz, kultura ministerioa arduratzen da, eta diru publiko horri guztiari buruz inolako gardentasun eta kontrolik ez dago. Era berean, gizarte helburuen laukitxoa ere ez markatzeko eskatzen dugu. Jasotzen denaren %35-40 Eliza Katolikoarekin lotura duten erakundeentzat izaten da. Hortik Eliza Katolikoak bere publizitatean bi laukitxoak markatzeko adierazten duen interesa, horrela bietatik lortzen baitu diru publikoa. Egia da jende askok laguntza behar duela. Egia da, baita ere, boluntario asko daudela besteen bizitza goxatzen laguntzen dutenak. Baina, gure iritziz, zerbitzu publiko lagungarriak era unibertsalean kudeatuko dira soilik botere publikoa arduratzen bada, bere beharretara egokitutako aurrekontuekin. Erakunde pribatuen edo norberaren borondate onaren menpe daudenen eskuetan uztea pribatizazioa eta kanpoko kontratuen politikak sustatzea da, karitatearen azoka zabaltzen dutenak, gehienbat erlijioen eskuetan. Beste gauza bat da erakunde partikularrek edo GKEek, gizarte helburuko hainbat eginkizunez arduratzen direnak, interes orokorrekoak izanik, bere baliabide eta emaileenak ez ezik, administrazioaren kontrolpean laguntza publikoak ere jasotzea, gardentasun osoz kudeatuko direnak. 2021. urtean 124.502 pertsona (guztietatik %32) izan ziren gizarte helburuko laukitxoa markatu zutenak eta beste 28.433 (guztietatik %7,27) bi laukitxoetan X jarri zutenak, hau da, ia zortzi milioi euro. Gai horri buruz zera bakarra geratzen zaigu esateko: nahi duenak bere dirua Eliza Katolikoari edo GKE zehatz bati edo gizarte erakundeari emateko, egin dezala nahi duen adina, baina bere patrikatik, dagokion zergak ordaindu ondoren modu gehigarrian, guztiona den aurrekontu publikoetatik dirua kendu gabe. Alde horretatik, Ipar Euskal Herriko biztanleen egoera berean egotea gustatuko litzaiguke, 1905etik Frantzian dagoen eredua Eliza eta estatua bereiztea baita. Elizak ez du estatuaren dirulaguntzarik jasotzen, eta fededunen dohaintzen mende dago soilik, zergen aitorpenean Elizari buruzko aipamenik egin gabe. Uste dugu aukera solidarioena inolako laukitxorik ez markatzea dela, zeren hori da biderik ziurrena zerga oro guztiena den kutxan geratzeko, gero denon intereseko diren benetako beharretan era errealistan banatzeko. Hori da Gipuzkoako ordaintzaile gehienek egiten duten hautua, 2021eko zerga kanpainan 210.160 pertsonak hautatu zuten, aurkeztutako aitorpen guztietatik %53,72 direlarik. Datu hori dela eta, 2017an inolako laukitxorik markatu ez zutenak %17,88 izan ziren, hau da, lau urtetan ehunekoak %36 egin du gora. Amaitzeko, esan nahi dugu Gipuzkoa dela estatu osoan Eliza Katolikoaren laukitxoa gutxien markatzen den lurraldea. Jarrai dezagun bide horretatik!

Denbora da kazetariaren Damoklesen ezpata: haren falta, haren presa, haren presioa eta haren eztena. Buru gainean dilindan duena. Gertatu ez denari buruz gertatu izan balitz bezala jardutea dagokio kazetariari eta erredakzio osoari askotan. Igarri liteke albistea, aurreratu liteke eskema, trazatu liteke zirriborroa, baina denbora falta da saihestu beharreko ezpata. Hartzen ditu izenak eta formak, neurriak eta zifrak, baina hauteskunde gau batean, erredakzio batean, bakar bat errepikatzen da: «Entrega». Hark agintzen du, eta hura da kazetari bakoitzak emateko duena. Kuriosoa da kontua. Gertatu ez den hori baita entregatzen lehena: eguraldia eta agenda. Denbora-pasak orri betean, gaizki-ulertu bat dela medio. Kolaboratzaileak jakinaren gainean daude: astelehenean egunkaria. Zintzo demonio portatu dira denak. Lasok uste baino asko azkarrago irabazi dio Altunari. Alavesek lehen gola garaiz. «Nolatan fitxatu genuen Sadiq?», galdetu du realzale etsitu batek. Erredakzioa ari da itxura hartzen. Webgunea aspaldian ari da martxan. Amaitu dute lehen txanda, eta iritsi da erreleboa. Mundua sailean ez dago ezustekorik, tamalez: Israelek Gaza txikitzen segitzen du. Editoreren batek egunaren garrantziagatik-edo moztu du ilea. Zuzendariordea garaiz iritsi da. Politika sailekoak serio datoz. Hamarnaka hauteskunde jorratu dituen beterano hori aspaldian dabil erredakzioan aurrera eta atzera. Batzuek zainetan daramate politika. Parte-hartze datuak: azken bozetan baino handiagoa izango da. 18:00etarako botoa emana zuten hautesleen %51k. Skype bidez langileoi abisua: «Gaur lanean erosoago aritzeko, burua hautsi gabe, esteka honetan duzue hauteskundeei buruzko hiztegia». Ederra da estilo liburua. Erabili. Zuzentzaileak aspaldi ari dira beti bezain fin. Ordezkaritza batetik eskertu dute. Haiek ere martxan dira, kronika Andoaingoa den arren: «Maite zaituztegu». ‘Hautesporra’ eginda Ez esan inori: hautesporra eginda dago. Emaitza ez da aterako argitara. Saririk ere ez dago iragarrita. Ez esan inori: kazetariek ez daukate ideiarik ere. Edizio arduraduna paperezko mantela hartuta iritsi da. Okasiorako ari da mahaia prestatzen: pizzak datoz. Tradizioa da —barka bezate ordezkaritzetakoek—. Euskal Pizzakoak portatu dira. Zuzendariak egin du deialdia txistu eginda. Ederrak denak. Hori bai, lau gazta zituen hori «gazi samarra». Patata tortilla eskertu dute pizza gorroto dutenek, historikoa izan baita eskaria. Tentsioa baretzeko unea da. Baratze kontuak elkarrizketa: lurra ondu eta tomateak jada landatu dituen ausartik badago. Mataza eder eta handi bat da erredakzioa, ongi josita dauzkanak puntada guztiak. Erredakzio zuzendaritzak egindakoak dira joste lanak. Diseinu taldeak aspaldi egin zituen maketak, infografistak aspaldi infogramak, webgunekoek eginda dauzkate entseguak. Informatikariek sortu aurretik askatu dituzte korapiloak. Berriketan podcastaren arduradunak lehen aldiz egingo du hauteskunde gaua erredakzio nagusian —bost nafar ari dira Eusko Legebiltzarrerako bozen berri ematen—. Datuen eta zifren ardura, nola ez, ekonomiakoek hartu dute berriro. Beteranoegi, beterano eta gazteen konbinazio eder bat da gaua. Aldatu egin dira garaiak: kerik gabekoak dira erredakzioak, baina bada Martin Ugalde parkeko freskuran eta izarren pean zigarretaz urduria erretzen duenik. Zuzendariak bi hilabete daramatza erre gabe, baina zalantza egin du orain. «Eutsi, Amagoia!». Litxarreriak ere badaude, bada azukrearen bidez lortzen duenik, eta ez dira bat edo bi izan. Hori da hori arrakasta litxarreriena! Kulturako erredaktore horrek errekorra apurtu du; zuzendariordea ez da urruti ibili. Tripetako mina horrena da gaur. Kontzentrazioa nagusi Hasi dira emaitzak iristen. Broma gutxi: badator Damokles. Eta edizio arduraduna. Ezin da hutsik egin: «Entrega» eguna da erredakzioan. Teklari emandako kolpeak segurua behar du izan, eta bat-bateko analisiak, neurtua eta zehatza. Aspaldian gurean aritutakoren bat analista bikain gisa bueltatu da erredakziora. Ongi etorri. Ez zaio berehalakotasun horri behar beste meritu ematen. Kalkulagailuak martxan. Duela lau urtekoak eta oraingoak hizpide. Azken eserlekuak dilindan. Eginda daude entrega gehienak. Hauteskunde orriak baino ez dira falta. Kiroletakoak eta Gizartea sailekoak ere joan dira. ETB1eko aurkezleen eta tertuliakideen ahotsa baino ez da entzuten erredakzioan: kontzentrazioa eta isiltasuna. Maldiziorik apenas. 11:20rako zeukan orri honek entrega. Publikatuta beharko luke gaur. Itxi gabe dago oraindik edizioa. Ongi joan da gaua barruan. Zuk neurtu, irakurle, zer itxura hartu duen kanpoan. Goraintziak denon partetik Damoklesi.

Hamarkada oso bat pasatxo egin du Fermin Muguruzak oholtza handietara igo gabe bere musika jotzera, eta bere urtebetetze eguna baliatu du itzulera iragartzeko —61 urte bete ditu gaur—: FMuguruza. 1984-20204 izenpean, kontzertu handi bat antolatu dute urte amaierarako. Abenduaren 20an izango da, zehazki, Bilbo Arenan, eta 8.000 lagun elkartzea da asmoa. Bere berrogei urteko ibilbidearen errepasoa egingo du kantariak, eta sarrerak asteartean jarriko dira salgai, goizeko hamarretatik aurrera, www.muguruzafm.eus webgunean. BERRIAlagunek, ordea, sarrerak lehenago lortzeko aukera izango dute: egun berean, 9:00etatik 10:00etara bitartean, bost sarrera erosi ahal izango ditu BERRIAlagun bakoitzak —igandean jasoko dituzte horretarako jarraibideak, posta elektronikoz—. Fermin Muguruzak abenduaren 20rako iragarritako kontzertuaren kartela. BERRIA «40. urteurren hau momentu berezian dator», nabarmendu dute kontzertuko antolatzaileek, ohar bidez. Haien esanetan, Espainiako «eskuin mediatiko eta judizialak» berriz abiatu du «Muguruzaren aurkako oldarraldia», eta horri aurre egiteko modu bat ere izan gura du kontzertuak. Hala esan du Muguruzak berak: «Kontzertu hau zentsuraren eta azkenaldian herri gisa jasaten ari garen eskuin muturraren erasoen aurkako festa izatea nahi dut. Hor daude Valentzian nire omenez egindako horma irudiagatik inputatu duten ikastetxe bateko zuzendaria eta zuzendaritza kontseiluko bost irakasle, edo Itziar Ituñoren edo Athleticeko jokalarien aurkako erasoak, Sarri, Sarri abesteagatik». Lehen urratsetatik, oihartzun handiko izena izan da Muguruzarena euskal eszenan, eta zentsuraren itzala ere askotan izan du gertuan —bere kontzertuak bertan behera uzten saiatu izan dira maiz, esaterako—. «Eszenatokira igo nintzen azken aldia Iñigo anaiaren omenez izan zen, eta espero dut kontzertu hau berezia izatea datozenentzat. Gutako askori eta herrialde honetako iruditeria kolektiboari forma eman dioten uneak gogoratuko ditugu». FERMIN MUGURUZA Musikaria 20 urterekin hasi zen Kortatu taldean, Iñigo anaiarekin batera, eta Negu Gorriaken aritu ziren biak gero, Kaki Arkarazorekin, Mikel Txopeitiarekin eta Mikel Anestesiarekin batera. Hura desegin ostean ekin zion bakarkako ibilbideari Muguruzak, hainbat estilotako musikak uztartuz, rocka, reggaea, duba, hip-hopa, soula eta druma, funka eta beste. Orain, bide hori agertoki gainetik «berpiztu» ahal izatea «ohore handia» dela sentitzen du. «Batez ere, nire inguruan jendea erortzen ikusi ondoren. Eszenatokira igo nintzen azken aldia Iñigo anaiaren omenez izan zen [2019ko irailean hil zen], eta espero dut kontzertu hau berezia izatea datozenentzat; niretzat, behintzat, hunkigarria izango da. Gutako askori eta herrialde honetako iruditeria kolektiboari forma eman dioten uneak gogoratuko ditugu». Lau hamarkadako bidean, hamaika artistarekin ere kolaboratu du Muguruzak —Manu Chao, Banda Bassotti, Amparanoia, Albert Pla, Obrint Pas, El Columpio Asesino eta beste—, eta zinemagintzan murgilduta ibili da azken urteetan —Black is Beltza (2018), Black is Beltza II: Ainhoa (2022) animaziozko filmak eta Bidasoa 2018-2023 (2023) dokumentala ditu lanik berrienak—.

Athleticek bana berdindu San Mamesen, Granadaren kontra. Hala zuri-gorriek atzerapauso bat eman dute Txapeldunen Ligarako sailkatzeko borrokan. Iñaki Williamsek bere atean sartu du bisitarien gola, seigarren minutuan, eta Guruzetak berdindu du neurketa 24.ean. Baina hortik aurrera emaitza ez da aldatu. Etzi Atletico Madrilek Alavesen aurka irabaziz gero, sei puntura aldenduko zaio laugarren postua Ernesto Valverderen taldeari, liga amaitzeko beste horrenbeste jardunaldi falta direnean. Zuri-gorriek bi puntu baino ez dituzte batu azken hiru norgehiagoketan. Granada azken bigarren postuan dago sailkapenean, eta aukera aproposa zirudien Athleticek hiru puntuak batu, eta Atletico Madrili presioa egiteko. Valverdek zelai erdian egin du aldaketa nagusiena, Beñat Pradosen ordez Unai Gomezek jokatu baitu. Bermeokoaren hauspoaren alde egin du gaurkoan teknikariak. Baina Athletici hasieratik jarri zaio maldan gora partida. 6.minutuan Granada aurretik jarri da. Korner batean izan da. Gumbauk atera du, baloiak Iñaki Williamsi jo, eta Unai Simonek eta Unai Gomezek ezin izan dute aldendu. Athleticek erasora jo du hortik aurrera, batez ere Nico Williamsen eta Oihan Sanceten bidez. Azken horrek gertu izan du gola 17. minutuan, baina ez du asmatu segidan egindako bi errematetan. Athleticek gora begira jarraitu du, eta Granada atzean sartu du. 24. minutuan iritsi zaio saria. Guruzetak gola sartu du. Nico Williamsek erdiraketa bat egin du, eta Batalla atezainaren aldaratzea ondo baliatu du donostiarrak Aurrelaria bigarrena egitear egon da, Sanceten pase on bat aprobetxatuz. Baina Miquelek atera dio baloia gol arrastoan. Hortik aurrera partidaren erritmoa geratu egin da apur bat, eta nahastu ere egin da. Horrek ez dio mesederik egin Athletici. 1-1ekoarekin amaitu da lehen zatia. Bigarren zatiko lehen aukera Yurik izan du, urrutiko jaurtiketa batekin, 54. minutuan. Athletic nagusi zen, baina buruarekin baino gehiago bihotzarekin jokatuz. Valverdek Herrera eta Berenguer zelairatu ditu, zerbait aldatu asmoz. Baina ez du lortu. Athletic ahalegindu da, baina ez du asmatu, Argitasuna falta izan zaio. Granadak, berriz, ondo eutsi dio berdinketari. Nahiz eta dagoen egoeran, askorako ez balio. Iñaki Williamsek punpa laster egindako jaurtiketa bat izan da bigarren zati horretako beste aukera garbia. Baina ezin izan du golik sartu. Banakoarekin amaitu da partida. Zuri-gorriak datorren larunbatari begira jarri beharko dute orain, ia kale edo baleko partida izango baitute Atletico Madrilen zelaian, Txapeldunen Ligarako sailkatzeko borroka horretan. De Marcosek eta Sancetek ezingo dute neurketa hori jokatu, txartel pilaketarengatik.

Bost denboraldi eta gero, Baskonia Euroligako final-laurdenetan da, kanporaketen aurreko azken lehian, Virtus Bologna mendean hartu ostean: 89-77. Lehen bi laurden parekatuen ostean, Markus Howard azaldu da, ohikoa duena egiteko: partida hautsi, eta Baskonia garaipenera eramatea. Italiarrek amets gaiztoak izango dituzte estatubatuarrarekin. Izan ere, duela astebete, liga erregularreko azken partidan 34 puntu egin bazizkion, gaur 28 sartu dizkie. Horietatik hamalau bigarren laurdenean izan dira. Dusko Ivanovicek zuzentzen duen taldeak 15 punturen errentarekin abiatu du laurden erabakigarriari, eta ondo kudeatu du aldea. Hala, asteartean ekingo dio final-laurdenetako kanporaketari, Real Madrilen pabiloian, ligaxka lehen postuan amaitu zuen taldea. Hiru neurketa irabazi beharko ditu Lauko Finala jokatzeko. Oso aldarte desberdinean iritsi dira bi taldeak gaurko neurketara, Baskoniak kolpea jaso baitzuen asteartean Maccabiren aurka, eta Italiarrek ezustean utzi zuten kanpoan Anadolu Efes. Arabarrak jakitun ziren gaurko partidak ez zuela atzera bueltarik, eta galduz gero seigarren denboraldiz jarraian gertuko zirela kanporaketetatik at. Hala, batez ere defentsan, Maccabiren aurka baino intentsitate handiagoz irten dira pistara. Lehen laurden horretako protagonista nagusia Sedekerskis izan da, Baskoniaren lehen 13 puntuetatik 11 hark sartu ditu. Baina italiarrek ondo eutsi diote arabarren hasierako oldarraldi horri.Hortik aurrera parekatu egin da lehen laurden hori. Lehiatua eta kontaktu handikoa izan da, fisikoa. Baskoniak ezin izan du aparteko alderik lortu lehen 10 minutu horietan. Howard ondo lotu dute italiarrek Cordinierren bidez, eta erasoan, jokalari garai bat jarri duten haren parez pare min egiteko. Codi Miller-Mcintyre ere ez da azaldu hasiera horretan. Azken unean Lundbergek sartutako biko saskiratze bati esker Bolognak aurretik amaitu du lehen laurdena: 21-22. Bide beretik segitu du bigarren laurdenak. Baskoniak erritmo biziagoa eman nahi izan dio partidari, geldikako erasoan kosta egiten baitzitzaion zuloak topatzea. Italiarrek nahiago izan dute, haatik, patxada handiagoz jokatu. Partidaren erritmoa nork ezartzen zuen erabakitzeko lehia polita izan dute minutu horietan bi taldeek. Bizi jokatu nahi izateak akatsak egitea dakar askotan, eta hainbat saskiratze egin ditu huts Baskoniak hor, batez ere hiruko marratik. Baina bolada hori Rogkavopulusek hautsi du: 31-29 (15. Min). Laurden horretan Baskoniak lau punturen errenta izatea lortu du, eta Maccabiren aurkako partidarekin alderatuz hobeto zaindu du errebotea. Baina oreka ez da hautsi. Ez talde batek, ezta besteak ere ez dute erraz saskiratu. 41-41 joan dira aldageletara. Hirugarren laurden ikusgarria Aldagelatik bueltan berotu da Howarden eskumuturra, eta orduan hautsi da partida. Hura eta Miller-Mcintyre azaldu dira, eta haien eskutik bideratu du partida Baskoniak. Laurden horretako lehen lau minututan 12-2ko partzial bat lortu du Baskoniak, eta hamar punturen errenta lortu du. Howardek puntuak sartu ditu, eta Miller-Mcintyrek partidaren erritmoa jarri du. Ia erreskadan hamasei puntura igo du Baskoniaren errenta Howardek,beste bi hiruko ikusgarri sartuta: 63-47. Hirugarren laurden horretan hamalau puntu sartu ditu estatubatuarrak.Orduan lehertu da festa Buesa Arenan. Partziala ikusgarria zen: 22-6. Final-laurdenetarako sailkapena ondo bideratua zuten arabarrek, patxada eta burua behar zituzten errenta kudeatzeko. Nahiz eta 0-5eko partzial bat lortu italiarrek, Baskoniak ondo eutsi dio defentsan. Erasoan 31 puntu sartu ditu Baskoniak 10 minutu horietan, ia erdia italiarrek: hamasei. Horrek era erakusten du, erasoan ez ezik, Baskonia sendo aritu dela defentsan ere. Arabarrek 15 punturen errentarekin abiatu dute hirugarren laurdena: 72-57. Howardek bide beretik ekin dio laugarren laurdenari: hiruko bat sartuz. Saskiratzeak trukatu dituzte laugarren laurdenaren horretan bi taldeek. Baskoniak horrekin nahikoa zuen. 5 minuturen faltan laugarren laurdena abiatzean zuen errentari eusten zion: 85-70. Bihotzarekin buruarekin baino gehiago jokatu dute italiarrek azken txanpan, ohikoa duten izaera lehiakorrari eutsiz, eta laurdena bera ere irabazi dute. Baina Baskoniak final-laurdenetan egoteko helburua bete du, neurketa oso bat jokatuz.