Azken 40 urteetako lehen greba eguna dute gaur banka sektorean, 2024ko martxoaren 22an. Caixabank, Ibercaja, Unicaja, Ibercaja, Kutxabank, Rural Kutxa eta Ingeniarien Kutxa bankuetako langileek ez dute greba deialdiarekin bat egin..

IDK-ko kideek bazekiten erronka oso zaila zutela. Halakoxea da Valentzia mendean hartzea: liga irabazi zuen iaz, eta lider da aurten, Perfumerias Avenidarekin berdinduta. Hala ere, donostiarrak sinetsita zeuden balentria egin zezaketela Huelvan, Espainiako Kopan, eta Valentzia kanpora zezaketela final-laurdenetan. Modu bakarra zegoen aukeraren bat izateko: hasi eta buka bete-betean aritzea. Hori eginda ere, zail izango zuten irabaztea. Baina bete-betean aritu beharra zuten. Bestela, akabo. Ez zuten aukerarik izango. Baina egitekoa argi izateak ez du balio irabazteko. Egin beharra dago. Eta gaur IDK-k ez du egin. 63-55 galdu, eta Kopatik kanpo geratu da. Valentzia donostiarren mamu beltza izango da oraindik ere: hamalau aldiz jokatu dute elkarren aurka, eta valentziarrak nagusitu dira beti. IDK-k ondo egin du egitekoa lehen laurdenean eta bigarrenaren hasieran. Horri esker, nor baino nor gehiago aritu da Valentziarekin: 20-20. Are gehiago, eraginkorrago aritu izan balitz, aurretik joango zatekeen, baina Azu Muguruzak entrenatutako jokalariek aukerako saskiraketa bat baino gehiago huts egin dute. Baina jokalari bikainak ditu Valentziak; gutxi behar dute min egiteko. Hala, minutu batean zazpi puntu sartu dituzte jarraian. Lehen kolpea izan da: 27-20. Segida eman diote gero, Iagupovaren hirukoek hauspotuta: 36-26. Horrela amaitu da aurreneko zatia. Konturatu orduko, neurketak valentziarren aldeko joera nabarmena zuen. Iagupovak berean jarraitu du, eta Valentziak hamahiru puntura handitu du aldea: 41-28. Baina, larrien zegoenean, IDK suspertu egin da, eta zazpi puntu sartu ditu jarraian: 41-35. Valentziak, ordea, kolpea itzuli dio, hark ere zazpi puntu jarraian lortuta. 50-38 amaitu da hirugarren laurdena. Oso zaila zegoen, eta ezinezko bilakatu da berehala, aldeak gora egin baitu, hamasei puntura: 54-38. Azkenean, aldea txikitu du IDK-k. Bihar, Gernika Gernikak ere erronka zaila du bihar Kopan, Perfumerias Avenidaren aurka (18:00, Teledeporte). Espainiako taldea lider da. Lau partida galdu ditu, baina horietako bat Malosten izan da: 80-73. Gernikarrak sinetsita daude berriro irabaz diezaioketela.

Nafarroako administraziorako zenbait lan deialditan, euskaraz jakiteak ez du puntu bakar bat ere ematen. Bai, ordea, ingelesak, frantsesak edo alemanak. Nafarroako Gobernuak, ordea, anomalia hori konpondu ez eta, are, betikotzeko asmoa du, aurki onartzekoa baita Nafarroako Administrazio Publikoetan sartzeko eta bertako lanpostuak betetzeko merezimenduen balorazioa arautzeko Foru Dekretua. Bost urteko bidea egin du dekretuaren zirriborroak, eta hasieratik beretik, aurka izan ditu euskalgintzako eragile guztiak. Horren erakusgarri izan da gaurko agerraldia ere: Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, hitza hartu dute Nafarroako 60tik gora eragilek Iruñeko San Frantzisko eskolan, arau berriaren «eduki kaltegarrienak salatzeko». Eragile sozialak, osasun arloko langileak eta pertsona ezagunak batu dira Kontseiluaren deialdira, eta kritikatu dute merezimenduen dekretuak debekatu eginen duela «ehunka lanpostutan euskararen ezagutza meritu gisa baloratua izatea». Kontseiluko idazkari nagusi Idurre Eskisabel Larrañagak esan du euskalgintzak «aspalditik» duela kezka dekretu horrekin: «Horren erakusgarri da duela bi urte, hemen Iruñean, Herritarrak ez gutxietsi, eskubideak guztiontzat lelopean egin genuen manifestazio jendetsua». Orduko hartan, Kontseiluak ohartarazi zuen, euskara gutxiesteaz harago, «hizkuntza horretan bizi diren milaka nafar ere» gutxietsiko dituela dekretuak: «Euskara merezimendu izatetik kanpo utziko du, bai eremu ez-euskaldun osoan bai eremu mistoko lanpostu askotan ere». Hau da, euskara meritu izanen da soil-soilik Nafarroako eremu eta postu zehatz batzuetan, baina ez gainerakoetan. «Aitzitik, ingelesa, frantsesa eta alemana meritutzat hartzen ditu modu orokortuan. Beraz, Nafarroako berezko hizkuntza eta milaka herritarren eguneroko hizkuntza den euskararen gainetik jarriko ditu». Bi urte hauetan, dekretua moldatzeko aukera ugari izan ditu Maria Txibiteren gobernuak —kontrako irizpena eman zuen Euskararen Nafar Kontseiluak berak ere—, baina ez du halakorik egin. «Zoritxarrez, kezka berritu eta larritu egin zaigu», esan du Eskisabelek. Irune Tubia: «Herritarren osasunari ere eginen dio kalte» Kontseiluko idazkari nagusiaren hitzartzearen ostean, dekretuaren kontrako adierazpena irakurri dute Irune Tubia Osasunbideko medikuak eta Oier Sanjurjo Osasunako futbol jokalari ohiak, han bildutako eragile guztien izenean. Tubiaren esanetan, argitaratzear den dekretuak «kezka» piztu du osasungintzako langile askoren artean ere: «Osasunbidean, ingelesa, alemana eta frantsesa era orokortuan eta lurralde osoan baloratuko dira, baina euskararen kasuan, oso ongi argudiatua eta lanpostuz lanpostu justifikatua egon behar du». Osasunbidea «herritarren ongizateari eta osasunari estu lotutako erakundea» dela gogorarazi du Tubiak, eta, hortaz, sendagileek euskara ezagutzea «garrantzitsua ez ezik funtsezkoa ere» bada. Beste datu garrantzitsu bat ere eman du medikuak: azaldu du Nafarroa osoko herritarrei zuzendutako zerbitzu zentralak Iruñean daudela; hots, eremu mistoan. Hortaz, zerbitzu horietako lanpostuetan euskara ez balioesteak «nafar guztiei» eraginen die, ez soilik inguruko biztanleei. «Euskararen ezagutza Nafarroa osoan ez baloratzeak, hizkuntza eskubideen aitortzari ez ezik, herritarren osasun eta segurtasunari egiten die kalte». Horren adibidetzat jo ditu suhiltzaile lanpostuetarako lan deialdiak: «Tutera, Azkoien eta Nabaskozeko suhiltzaile parkeetan, adibidez, atzerriko hizkuntzen ezagutza baloratuko da, baina euskararenak ez du inongo baliorik». Euskararen egungo errealitate soziolinguistikoa «aitzakia gisa» jartzea egotzi dio Nafarroako Gobernuari, eta gaineratu du hizkuntza eskubideak, eskubide diren heinean, «ezin direla ehunekoetan aitortu». Are: Tubiak aldarrikatu du «sistema osoak» egon behar lukeela «zerbitzuak euskaraz eskaintzeko gaitua», eta, horregatik, «berdintasunean eta hizkuntza eskubideen errespetuan oinarritutako sistema publikoa» ezartzeko galdegin dio Nafarroako Gobernuari. Oier Sanjurjo: «Kasu egin Korrikan islatu den gehiengo horri» Asko dira Nafarroan euskaraz bizi nahi dutenak, eta horiei «bizkarra emanda» gobernatzea egotzi dio Oier Sanjurjo futbol jokalariak Txibiteren gobernuari. Egunotan Euskal Herria herriz herri zeharkatzen ari den Korrikari erreparatzea galdegin dio lehendakariari: «Korrikan parte hartu duen jende oldearen bidez, berriro ere ikusi dugu nafarren gehiengoak bat egiten duela euskarak eta euskaldunon komunitateak behar duen arnasarekin. Baina behartsuaren etxean, pozak labur. Halaxe gertatzen zaigu behin eta berriro Nafarroako euskaldun, euskaltzaleoi eta, orokorrean, hizkuntza berdintasunean eta justizia sozialean sinesten dugun guztioi». Merezimenduen dekretuak, euskara gutxietsi bainoago, euskara eta euskaldunak «mespretxatzen» dituela azpimarratu du Osasunako jokalari ohiak. «Dekretu honek bizkarra ematen die egunerokoan euskaraz bizi diren milaka nafarrei, existituko ez balira bezala». Hala ere, San Frantzisko eskolan bildutako eragileek uste dute gobernua «garaiz» dabilela oraindik, beste bide bat hartzeko eta «Korrikan islatu den gehiengo horri kasu egiteko». Zehazki, Nafarroako Gobernuari galdegin diote merezimenduen dekretua alboratzeko eta «euskara eta euskaldunen komunitatea aintzat hartuko dituen politika publikoak egiteko», beste dekretu baten bidez.

2005eko martxoaren 20a. Bilbo. Bizkaiko hiriburuan amaitu zen 14. Korrika. Anuska Beika eta Jose Antonio Azpitarte Luzie. Bata alabaz haurdun, ia erditzear; bestea AEKren materialaren Euskal Herriko arduradun. Egun bat geroago, martxoaren 21ean, jaioko zen Iraide Azpitarte Beika, haien alaba; gaur, Bilboko Abusu auzoan, 19 urte bete dituela eta, ziur asko inoiz ahaztuko ez duen oparia eman diote: 23. Korrikaren 1.821. kilometroa. Abusuko taberna batean kafea hartzen ari da Iraide Azpitarte, ezeren berri izan gabe, korrika lagunekin normal egingo duelakoan. Baina Korrika iritsi baino minutu batzuk lehenago eman diote oparia gurasoek: lekukoa eramango du bere hiriko kaleetan. «Ez nuen inondik inora espero. Oso polita da, oso originala, eta uste dut opari hau ez dudala inoiz ahaztuko». Iraide Azpitartek ez du ahaztuko gaurkoa, baina haren aitak eta amak orain hemeretzi urte gertatutakoa dute akorduan. Korrika Bilbon amaitzekoa zen, eta Beika ia erditzear zegoen: «Hor geunden, urduri, ja jaiotzear zegoelako. Guretzat Korrika beti izan da egun ederra eta hunkigarria. Orduan, oso hunkigarria zen egun hori». Erditze gelara joan baino ordu batzuk lehenago, Korrikan parte hartu zuen: «Nik esaten nuen: ‘Ez bada 20an jaiotzen, nik korrika egingo dut, nahi eta nahi ez’». Esan eta egin: «Hala egin nuen. Gogoratzen dut jende guztia hasi zela nirekin batera oihuka: ‘Iraide ere Korrikaren alde’. Oso-oso polita izan zen». Bitartean, AEKren materialaren arduradun zegoen aita: «Ni AEKren materialaren Euskal Herriko arduradun nengoen, eta hor egon ginen, eusteko borrokatzen, ea pixka bat atzeratzen zen erditzea, lana ganoraz egiteko». Ondo atera zen guztia: «Amaren tripan egin zituen metro batzuk. Gero, gauean, Korrika amaitu zenean, ospitalera joan ginen, eta han jaio zen». Gaur, hemeretzi urte geroago, Korrikako kilometro bat izan du opari Iraide Azpitartek. Beikak azaldu du arrazoia: «Kristoren ilusioa egiten dio Korrikak txikitatik, eta hau izan da gure oparia harentzat». Gurasoek konplizeekin batera antolatu dute sorpresa, Beikak azaldu duenez: «Lagunek asko lagundu digute, zeren berak lagunekin egon nahi zuen egun honetan. AEK-ko jendeak ere asko lagundu digu». Lagunez eta senideez inguratuta egin du kilometroa Iraide Azpitartek, eta aurrera segitzeko asmoa zuen: «Kilometroa egin, eta Bilbotik jarraituko dugu korrika. Konpartsak ere badauka kilometro bat, eta konpartsarekin ere egingo dugu korrika, BERRIAri laguntzeko». Eta aurrera jarraitu du. Abusutik igaro, eta bost ordu inguruan ibili da Bilboko kaleetan. Jendetzak egin dio ongietorria Korrikari Bilbon ere: esaterako, Zazpi Kaleetan. Minutuak aurrera. Jendea pasatu eta pasatu. Eta Zazpi Kaleetan bezala, gainerako auzoetan: Santutxun, Miribillan, Deustun, Abanton, Indautxun… Jendetza euskararen alde. Baina euskaraz? Konpartsak dira arnasguneetako bat Bilbon, Agurtzane Sotch Hor Dago Abante konpartsako kidearen irudiko: «Esango nuke Bilboko jaietakoa mikrobabesgune bat dela. Konpartsetan gehienok dakigu euskaraz». Gainera, batzuk bereziki dira euskaltzaleak: «Gu Egunkaria-ren aldeko konpartsa izan ginen hasieran, eta, gaur egun, BERRIAren aldekoa gara. Gero, euskaraz dauden hedabideen aldekoak ere bagara». Gainontzean ere, uste du euskararen egoera gero eta hobea dela Bilbon: «Duela 30 edo 40 urteko egoerarekin alderatuta, esango nuke gaur egun gehiago entzuten dela euskara». Irudipenak datuetara eramatearren: Bilbon, kaleko elkarrizketen %3,5 dira euskaraz; herritarren %46k dakite edo ulertzen dute euskara. Gehiago erabiltzea funtsezkoa da, Sotchen irudiko: «Gaur egun, jendeak badaki euskaraz, baina ez dago hitz egiteko ohiturarik. Uste dut horren inguruan ibili beharko ginatekeela lanean». «Esango nuke Bilboko jaietakoa mikrobabesgune bat dela. Konpartsetan gehienok dakigu euskaraz». AGURTZANE SOTCH Hor Dago Abante konpartsako kidea Hau Pittu Hau konpartsako Idoia Ugalderen iritziz, euskararen egoera ez da ona Bilbon: «Erabilerari dagokionez, ez da asko entzuten: auzo batzuetan gehiago eta besteetan gutxiago. Erabileran arazo bat daukagu, baina jende askok ez daki euskaraz. Ez dago nahi beste aukera euskaraz egiteko». Halere, euskararen aldeko bultzada ere nabari du. Jendearena, ez instituzioena: «Udalaren oso babes gutxirekin, baina badago jendea antolatuta, auzoetan gehienbat». Bilboz harago Bilbon izan da Korrika arratsaldean, baina, goizean, Uribe Kostan eta Txorierrin piztu du ilusioa, besteak beste. Berezia izan da herri batean: Usansolon. Lehen aldiz hartu du Korrika udalerri gisa. Boluntarioak bideak ixten eta boluntarioak autoei norabidea markatzen. Usansolon ez da udaltzainik ageri. Usansolo gure herria! Lortu dugu leloa du Jabier Aurrekoetxeak eskuetan daukan pankartak. Usansolo Herria plataformako kidea da, eta pozik dago herri gisa Korrikari ongietorria egingo dioten lehen aldia delako: «Guretzat hau oso garrantzitsua da, zeren lehen Korrika da herri bezala parte hartzen duguna. Urtero pasatzen da, baina aurten oso garrantzitsua da herri izatea eta herri honetatik Korrika pasatzea». Lan nekeza izan da udalerri izan zedin lortzea, eta, Aurrekoetxearen esanetan, oraindik ez dituzte eskumen guztiak, baina prest daude euskararen alde egiteko: «Usansolo gero eta gehiago bizi da euskaraz; beste giro bat dago euskararen alde, oso ona». Bihar ere Bizkaian hasiko du eguna Korrikak, Meatzaldean. Arabara joko du handik, eta Laudion sartu-irten bat eginda, Bizkaira itzuliko da berriro: Arratian izango da goizean, eta Durangaldean arratsaldean.

Europa Biltzar Jauregian egin dute kongresua, eta eraikinaren atarian izan dira protestak. Espainiako Gobernuko Nekazaritza ministroa iritsi denean sortu dira tentsio uneak.

Gasteizko Aireportuan, berriz, 60 hegaldi daude programatuta; Donostiakoan, 127; eta Iruñekoan, 81.

Etxebizitza turistikoetako egonaldiak, gora: 2024ko otsailean % 23 igo ziren sarrerak. Ifrentzuan, landa-ostatuetako sarrerak % 3,4 gutxitu ziren.

Eguna izan ala gaua; Korrikak badu bereizgarri nagusi bat: ez da sekula geratzen. Halaxe izan da bart gauean eta goizaldean ere: Buruntzaldeko eta Urola Kostako herrietatik igaro da. 21:30erako, Hernanin (Gipuzkoa) da Korrika. Furgonetara sartu, eta festa giroa da nagusi. Baina berehala hasi dira dantzan tripa zorriak. Hernani, Urnieta… Ez dago geratzerik afaltzeko. «Egin lekua, egin lekua», dio baten batek. Eta han dator afaria. Bi edo hiru kaxa sartu dituzte furgonetara: sandwichak, patata tortillak… Segituan egin diote eskaintza kazetariari ere: «Zuk ere hartu lasai asko». Gau luzea dago aurrean. Festa giroa furgonetan, eta festa giroa kalean ere: goraino bete dituzte euskaltzaleek Hernaniko, Urnietako, Lasarte-Oriako kaleak. Bengalekin egin diote ongi etorria askok. Argia ilunetan. Momentu hunkigarria izan da Lasarte-Orian Katxiporretak hartu duena ere: Aitziber Ugartemendia Katxiporretako kide hil berria omentzeko baliatu dute. Joxe Mari Agirretxeren eskuetan dago mikroa: «Bihotza, burua, eskua, sentitu, pentsatu, ekin! Aupa Aitziber! Aupa gure bidelagunak! Aupa Lasarte-Oria euskalduna!». Irrintzia eta eta kantuak: «Xala-la/xala-la/riki-riki/riki-riki…». Malkoak eta irribarreak. Aurrera doa gaua. Aginaga (Usurbil, Gipuzkoa) gainera iritsi da Korrika, eta jendea geratu gabe batzen da errepide ertzetatik. Batzuk nabarmentzen dira besteen gainetik: txaleko islatzaileak eta kopetako linternak ekarri dituzte. Berehala, deia mikrofonotik: «Oso ondo egin duzue kopetako linternak ekarrita, baina, mesedez, orain itzali, furgonetan dagoen kameratik gaizki ikusten da bestela-eta». Kasu egin dute. Eta Buruntzaldea igarota, Oriotik sartu da Korrika Urola Kostara. Lehen kilometroa Mihiluze-ko kideen eskuetan egin du lekukoak. Eta beste eskaera bat furgonetako esatariak: «Eskerrik asko euskararen normalizazioaren alde egiten duzuen lanagatik. Goazen hemendik aldarrikatzera telebista euskaldunago bat, EITB euskaldunago bat; kalitatezko programa gehiago nahi ditugu». «Gauak erakusten du pertsonek badaukatela konpromiso oso handia Korrikarekin, baita euskararekin ere». EDER SAGREDO Furgoneta gidaria Gauerdia pasatu da dagoeneko. Bitartean, lan eta lan ari dira furgoneta gidariak. Gidatzen batzuk, animatzaile lanak egiten beste batzuk, pankartak batzen eta zabaltzen… Ezinbestekoak dira egunez nahiz gauez. Baina Eder Sagredo gidariak dio gaua beti dela berezia, bai korrikalariak ehunka direnean, bai bakan batzuk direnean. Izan ere, gauez korrika egitea konpromisoaren seinale dela uste du: «Egia da gauak erakusten duela pertsonek badaukatela konpromiso oso handia Korrikarekin, baita euskararekin ere. Egunez Korrika egitea errazagoa izaten da normalean, baina gauean konpromiso hori hartzea eta borroka egitea goizeko ordu txikietan, askotan mendi puntetan… Horrek badauka energia oso handia, eta oso garrantzitsua da gauetan ere korrika egitea». Aparteko zerbait ikusten dio gauari Oier Agirresarobe gidariak ere: «Korrika beti da zirraragarria, hunkigarria, baina gauez badauka beste intimitate puntu bat». Baina zergatik? «Daudenak badakizu horretara etorri direla, horretan daukatela bihotza jarrita, eta izugarria da furgonetara iristen den energia hori jasotzea. Egia esan, jasotzen duguna ematen dugun baino askoz ere gehiago da». Gauak egunez ere indartsuak diren aldarrikapenei bultzada handiagoa ematen dielakoan dago: «Hunkigarria da ikustea hau dena euskararen bueltan, AEKren bueltan eta Korrikaren bueltan gertatzen dela eta herri honek badaukala indarra aldarrikapenei tinko eusteko. Gauak hori hauspotu egiten du». Kilometro gogoangarria Oriotik Zarautzera. Urduritasuna nabari da furgonetan. Badator gaueko —eta agian Korrikako— kilometrorik bereziena: 1.396.a. Puntu beltza da, gainera, furgoneta handia kabitzen ez den horietakoa, eta grabatuko bada, eskuan eraman beharko dira kamerak. Gidariak igo eta jaitsi. Gora eta behera. Prest dagoela dirudi. Kazetari eta furgoneta gidariak jaitsi dira. Korrikaren ekuatorea da, egin ditu erdi lanak, iritsi da ibilbidearen erdira. Zirika euskara elkarteko kideen eskuetan igaro da zubipetik lekukoa. Eta ireki dituzte xanpainak eta konfetiak. Festa. Lasaitu da giroa furgonetan. Zarautz, Getaria, Zumaia… Jendetza kostaldean. Haurrak, gazteak eta helduak 01:00ean, 02:00etan, 03:00etan… Giro bikaina kanpoan eta furgoneta barruan. Itzulera bozgorailuetatik «E-o-a/ e-e-o-a /e-e-o-a/…». Eta salto, salto, salto, salto. Gora eta behera furgoneta. Argiak piztu eta itzali. Zertarako diskotekak Korrikaren furgoneta dagoenean? Baina dena ez da festa. Aizarnazabal inguruan, furgonetari bidea zabaltzen dion autoak zerbait du; geratu egin da bat-batean. «Furgonetatik kanpora», dio norbaitek. Azkar hasi dira denak bultzaka, eta segituan egin du aurrera. Hori ere bada Korrika, elkartasun olde bat. Eta behin Aizarnazabaldik igarota, Zestoarako bidean jarri da, eta Azpeitira handik. Txanda aldaketa tokatzen da. Martxan doala esan dute agur gidari batzuek, eta segituan iritsi dira beste txandakoak. Azpeitira heltzear da Korrika. Zoro zoragarri pila bat ditu bertan esperoan. Ehunka, milaka ez esateagatik. Baina jaitsi dira furgoneta gidariak, eta horixe egin du kazetariak ere. Halere, Korrika ez da gelditu, eta Urola Kostatik eta Debagoiena eta Debabarrena pasatuta, Bizkaira sartu da Ondarroatik. Arratsaldean, Lea-Artibain ibili da, eta izan dira nabarmentzeko kilometroak: esate baterako, Venezuelako kontsulak eraman du lekukoa Ziortza-Bolibarren. Bizkaian jarraituko du bihar ere Korrikak, eta arratsaldean helduko da lekukoa Bilbora. Egunak emanak, iruditan 23. Korrikaren seigarren egunak utzitako irudietako batzuk, bilduma honetan.

Eusko Legebiltzarrean legealdi honetan gehien eztabaidatutako edukia izan da, eta, kanpainaurrean, alderdiak etengabe ari dira Osakidetzari buruzko mezuak ematen. EH Bilduk Osakidetza «zutik jartzeko bost neurri nagusi» gizarteratu ditu, haren lehendakarigai Pello Otxandianoren koalizioaren osasun gaietako eledun Rebeka Uberaren eta osasungintzako hainbat ordezkariren ahotik. Gasteizen egindako agerraldi batean, Araba, Bizkai eta Gipuzkoako osasun sistema hobetzeko koalizioaren proposamena aletu dute, «pertsonalaren kontratazioa» aldaketen lehen lerroan jarrita, eta lehen arretan azpimarra eginda. «Lehen arreta indartzeko, aurrekontua kudeatzeko eta erabakiak hartzeko ahalmena izan behar dute, eta orain ez dute. Aurrekontua handitzeko konpromisoa hartzen dugu. Ratioak ezartzea eta plantilla %10 handitzea ere bada gure konpromisoa». Uberak azaldu du lehen arreta ESIen barruan dagoela, aurrekontu bereizirik gabe, eta horrek eragotzi egiten duela jakitea zenbat inbertitzen den, gaur egun arazo gehien ematen duen osasun sistemaren atalean; «ospitaleek irentsi dute lehen arreta». Horrez gain, EH Bilduk uste du Osakidetzako kontratazio eredua aldatu behar dela. «Lanpostu egonkor, luze eta erakargarriak» eskaintzea proposatzen du. «Betetzeko zailak diren lanpostuen gainean pizgarriak ezartzeko konpromisoa hartzen dugu», dio EH Bilduk landutako agiriak. Hori «funtsezkotzat» jotzen du koalizioak, «pazienteek euren erreferentziazko osasun profesionalen ekipoak» ezagutzeko, hau da, medikua, erizaina eta administraria. EH Bilduk dio ebidentzia zientifikoak esaten duela urteetan mediku bera izateak eragina duela hilkortasunean. «Egonkortasuna funtsezkoa da, era berean, gainerako eremuetan, profesionalak kalitatezko arreta bermatzeko». LEP eredua aldatzea LEP lan eskaintza publikoen eredua aldatzeko ekimena hartuko duela iragarri du koalizioak. «Lan eskaintza publikorako azterketa bakarra» egitea proposatzen du, eta horiek «azkarrago ebazteko neurriak hartzea». Orain, «zama bat» bilakatu dira «langileentzat, administrazioarentzat eta pazienteentzat», EH Bilduren arabera. NEURRIAK Lehen arreta indartzeko konpromisoa, bere aurrekontua kudeatzeko eta erabakiak hartzeko ahalmena emanez. Osakidetzako kontratazio eredua aldatu egin behar da, lanpostu egonkor, luze eta erakargarriak eskainiz. LEPen eredua aldatzeko ekimena hartuko du EH Bilduk, azterketa bakarra egitea proposatuz. Osakidetzan parte hartzeko hainbat formula abian jarriko ditu, orain ez ei dagoelako herritarren ikuspegia txertatzeko biderik eta tresnarik. Maila komunitarioan lan egin: tokiko mugimenduak eta herritarrak, lehen arreta, udaleko zerbitzuak eta foru aldundiak elkarlanean aritzea. Beste neurrietako bat parte hartzean sartzen da bete-betean. Osakidetzan parte hartzeko «hainbat formula» abian jarri nahi ditu koalizioak. «Une honetan ez dago herritarren ikuspegia txertatzeko biderik eta tresnarik. Herritarren eta pazienteen ikuspegia txertatzeak asko lagunduko luke arretaren kalitatea hobetzen». Beste neurri nagusi bat ere helarazi du EH Bilduk, betiere Osakidetzaren zerbitzua hobetzeko: «Maila komunitarioan lan egitea». Tokiko mugimenduak eta herritarrak, lehen arreta, udal zerbitzuak eta foru aldundiak «elkarlanean» aritzea proposatzen du koalizioak. «Ingurune eta herritar zaurgarriak lehenetsiko ditugu». Osakidetzaren erronka nagusiak EH Bilduk Osakidetzaren egungo erronka nagusiak zerrendatu ditu, eta horien artean azaltzen dira, besteak beste, «herritarrak erdigunean» jartzea; «garaiz eta denboran» lehen arretarako, espezialitateetarako eta gainerako tratamenduetarako —kirurgiak barne— «sarbidea ziurtatzea»; eta itxarote zerrendak murriztea. Itxaron zerrenda bakarra egotea nahi du EH Bilduk, «B zerrendak kenduta». Horrez gain, «pertsonal politika eraldatzea» eta lehen arretak dagokion funtzioa betetzeko «politikak indarrean jartzea» erronken artean kokatu ditu koalizioak, baita osasun publikoak «Osakidetzaren ahizpa txikia izateari uztea» ere. Erronka gehiago zerrendatu ditu EH Bilduk: kasurako, buru osasunari bitarteko gehiago ematea ESIetan integratuz; eta ziurtatzea Osakidetzako ESIetan «antzeko baliabideak eta arreta berdintsu eta ekitatiboa» izango dela. Koalizioak argitu du ESI guztietan eduki ezin diren espezialitate eta errekurtsoak «ordenatuko» dituela. «Pribatizazioari amaiera ematea», eta pribatizatu diren zerbitzuen publifikazioari ekitea ere proposatu du EH Bilduk. Horrekin lotua, Uberak agindu du «auditoria bat» egingo dutela kontratuak aztertzeko. Pello Otxandianoren hitzetan, diagnostikoak «zehatza, zintzoa eta argia» izan behar du: «Herritarrei hori zor diegu». Haren hitzetan, ez da egia Osakidetzaren gainbehera pandemiak eragindakoa denik; aitzitik, kudeaketa oker baten, planifikazio falta baten eta pertsonal politika oker baten ondorioa da. «Erantzukizun politikoak daude, eta asumitu behar dira», azpimarratu du, eta nabarmendu Osakidetzak «azken urteetan galdu duen dimentsioa berreskuratzea» dela EH Bilduren xede nagusia: «Erregenerazio bat behar da Osakidetzan».

Oharra egin dute merkataritza txikien elkarteek: behera doaz haien salmentak, denda kopurua murrizten ari da eta bezero gazteak falta zaizkie. Euskomer Euskadiko Merkatarien Konfederazioan bildutakoen arabera, «urte kritikoak» izango dira hurrengoak sektorearentzat, eta Eusko Jaurlaritzari eskatu diote sektore estrategiko gisa onartzeko eta halako bati dagozkion laguntzak emateko. Euskomerrek azaldu duenez, 2023. urtean jarraitu egin zuen txikikazko merkataritzaren gainbeherak. 2023aren amaieran 34.855 merkataritza establezimendu zeuden Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, 2022an baino 1.108 gutxiago (-%3,08). Bost arrazoi aipatu dituzte jaitsiera hori azaltzeko: Internet bidezko salmentak handitu egin direla, kontsumo ohituren aldaketa —«erosketa esperientzia pertsonalizatuak bilatzen dituzte bezeroek»—, gastuaren zati bat merkataritzatik ostalaritzara eta aisialdira igaro izana, belaunaldien arteko errelebo falta, eta alokairu garestiak, «batez ere hiriguneetan». Lokal hustuen irudia Lokal hustu batek ondokoak ere hustea eragin ohi duela onartu du Euskomerrek, eta horrek «utzikeria eta hondamendi itxura» ematen diela kale edo herri batzuei. «Herriko nortasuna galdu egiten da horrela, betiko saltokiek zeregin garrantzitsua baitute horretan». Euskomerrek uste du tokian tokiko saltokietan erosteari buruzko «kontzientziazioa» falta dela, eta bereziki gazteak erakartzeko arazoak dituztela. Arrazoien artean «gurean prezioak handiagoak diren uste oker bat» eta «ustezko berehalakotasuna» aipatu ditu Euskomerrek: «Denda batera joan eta produktua etxera eramatea baina gauza berehalakogorik ez dago». %68,7 Sektorearen arazo nagusiei buruz galdetuta, Euskomerreko bazkideen %68,7k esan dute salmenten jaitsiera dela. Haren ondotik datoz Internet bidezko salmentak (%29,6), eta lokal komertzialen prezioak eta lokal hutsak (%25,2). Kezken artean beherago agertzen dira sektoreko langileen lan baldintzak (%20,4) eta emisio txikiko eremuak zabaltzea (%16,1). Txikikazko merkataritzaren salmentak %0,9 handitu ziren iaz, baina neurri handi batean hori izan zen elikadura sektorekoak %1,2 handitu zirelako. Horiek eta ile apaindegiak eta estetika zentroak dira 2023. urtea aurrekoa baino hobea zela esan dutenak. Salmenta okerragoak izan dituzte, berriz, jantzi eta oinetako dendek eta gasolindegiek. Oro har, berriz, saltokien %70ek ziurtatu dute iaz salmentak jaitsi zituztela. Gainera, 2024. urtea ez da ongi hasi: %44k esan dute iazkoa baino okerragoa izan dela, %37k iazko kopuruetan dabiltzala, eta %19k baizik ez dituzte salmentak handitu.