Sute bat piztu da goizean Nafarroako Izarbeibar ibarrean. Zehazki, Eneritz, Muruzabal, Añorbe eta Obanos herrietako lurrak ari dira erretzen. Jada bildutako zerealen lur batzuk eta pinudi bat erretzen ari dira. Ez da inor zauritu. Laurehun ardi atera dituzte Añorbeko eskorta batetik, badaezpada. Sutea oraindik kontrolatuta ez dagoen arren, Nafarroako Gobernuak baieztatu du arratsaldean egoerak hobera egin duela, eta ez dagoela inongo arriskurik garrak herrietara iristeko. Nafarroako Suhiltzaileek 11:50ean jaso dute sutearen abisua; Eunateko Andre Maria elizatik gertu piztu dela uste dute. Lau helikoptero eta karga hegazkin bat bidali dituzte bertara, bi Nafarroako Gobernuarenak eta beste biak Espainiako Gobernuko Trantsizio Ekologikorako eta Erronka Demografikorako Ministerioarenak. Obanosko igerilekua itxi egin dute, helikopteroek bertatik ura hartu ahal izateko. Helikopteroez gain, Nafarroako Suhiltzaileak, Foruzaingoa eta Guardia Zibila lanean ari dira sua itzaltzeko. Cordovillako, Lizarrako, Tafallako eta Zangozako baso brigadak bertara joan dira. SOS Nafarroak X sare sozialean zabaldu duenez, Espainiako Gobernuko Trantsizio Ekologikorako eta Erronka Demografikorako Ministerioaren suhiltzaileak ere bidali dituzte, Errioxatik (Espainia) Nafarroara. Inguruko nekazariei traktoreekin laguntzeko eskatu diete, suebakiak egiteko. Nafarroako Gobernuak, 13:25ean, Nafarroako basoen suteetarako larrialdiko Babes Zibileko Plan Bereziko bigarren egoera operatiboa martxan jarri du. SOS Nafarroak azaldu duenez, plana abian jarri dute «Obanosen, Muruzabalen eta Eneritzen dagoen sutearen inguruko datuetan oinarrituta». Gehitu dute gerta litekeela planean agertzen ez diren baliabideak behar izatea sutea itzaltzeko. 2022an sute handia izan zen eremu horretan bertan. Hustu egin zituzten Obanos, Legarda, Muruzabal, Belaskoain, Zabaltza, Bidaurreta, Etxarri, Ziritza eta Ubani herriak. Garesko Udalak tokia egokitu zuen herri horietako herritarrei aterpea emateko: Legarda eta Muruzabaletik ebakuatutako herritarrak Garesko frontoira eraman zituzten, baina gero bertatik atera zituzten, sugarrak herrira gerturatzen ari zirelako. Artaxoa eta Larrarte artean ere beste su bat piztu da arratsaldean, laborantza lurretan hori ere, eta NA-6020 eta NA-132 errepideak itxi behar izan dituzte. Presazko foru araua Nafarroako Gobernuak presazko foru arau bat onartu du arratsaldean, eta datozen bero egunetan hainbat jarduera debekatu ditu. Zehazki, urbanizagarriak ez diren lurretan ezingo da egin sua erabiltzea dakarren nekazaritza, basogintza edo bestelako jarduerarik, ezta suteak sortu ditzakeen tresnarik erabili ere. Gobernuak azaldu duenez, gaur bertan sartu da indarrean arau hori, eta gobernuak berak hori ezabatu arteko iraunaldia izango du. Amparo Lopez Nafarroako Gobernuko Barne kontseilariak «lasaitasun» mezu bat bidali du hedabideen aurrean; berretsi du sua ez dela zabaldu jendea bizi den eremuetara, eta gehitu du ez dagoela horretarako arriskurik. Gauez bulldozer-arekin —lurra mugitzeko makineria— lanean jarraituko dutela esan du, eguzkia sartzean ezingo baitute hegazkinekin eta helikopteroekin lanik egin. Bestalde, Foruzaingoa sua nola piztu den ikertzen ari dela azaldu du. «Muturreko» arriskua Aemet Espainiako Meteorologia Agentziaren arabera, sute arriskua «muturrekoa» da gaur ia Nafarroa osoan, oso handia izango da bihar, eta muturrekoa berriro etzi. Suteak sor ditzakeen edozein jarduera saihesteko gomendatu du SOS Nafarroak. Landa eremuetako suteetan nola jokatu ere azaldu du. Hasteko, 112 telefonora deitzea eta babes neurriak hartzea aholkatu dute. Neurri batzuk zehaztu dituzte: sugar handiko sute batean irtenbide bakarra azkar ebakuatzea dela azaldu dute; garrantzitsua da haizearen kontrako norabidean ihes egitea, keak ez itotzeko; ahal izatekotan, maldan behera, sua azkar igotzen baita maldan gora; eta egokiena eremu irekietara jaistea da, errepideetara, esaterako, baina baita jada erreta dauden eremuetara ere. Ke asko badago, ahoa eta sudurra arropa hezearekin estaltzea aholkatu dute. Uztailean 175 sute izan ziren Nafarroan, gobernuak emandako datuen arabera; gehienak, sute txikiak. Nabarmentzekoak dira uztailaren 11n Uxuen gertatutakoa eta uztailaren 22an Beltzuntzen izandakoa. Bi kasuetan, uzta biltzeko makinek su hartu zuten, eta hemezortzi hektarea eta 3,6 hektarea erre ziren, hurrenez hurren. Larriena, baina, uztailaren 27koa izan zen: sua fardel makina batean sortu zen, eta 32 hektarea erre zituen.

Israelgo Segurtasun Kabineteak gibeleratu egin du gaurko bilera, zeinetan Benjamin Netanyahu herrialdeko lehen ministroaren azken erabakia eztabaidatu behar zuten. Helburu bakarra du Netanyahuk: Gazako eremu osoa okupatzea, herrialdeko hedabideek iturri ofizialak aipatuz kaleratu dutenez. Hala, Segurtasun Kabinetearen bilera batera deitua zuen gaurko, zerrenda osorik okupatu edo ez erabakitzeko, Yedioth Ahronoth Israelgo egunkariak zehaztu duenez. Ministerio nagusietako kargudunek osatzen dute Israelgo Segurtasun Kabinetea, eta haien esku dago Gazaren etorkizuna, haiek erabakiko baitute Netanyahuren proposamena onartu edo ez. Baiezkoak irabazten badu, bahituak egon daitezkeen lekuetan ere eginen dituzte erasoak, bertzeak bertze. Erabaki hori, baina, gibeleratu eginen dute, eta oraindik ez dute jakinarazi noiz eginen duten bilera. Bart eman du Netanyahuk bere erabakiaren berri, eta haren ordezkariak jakinarazi du «borrokekin jarraitzeko asmoa» dutela, «baita bahituak egon daitezkeen lekuetan ere», egunkariak bildu duenez. «Estatu Nagusiko burua [Eyal Zamir, Israelgo armadaren burua] ados ez badago, dimisioa eman dezala». Hain zuzen ere, armada agindu berri horien kontra agertu da gaur, eta, «bahituei kalte egiteko beldurrez», erasorik ez egitea erabaki du. Segurtasun Kabineteko hainbat kargudunek, berriz, Netanyahuren alde egin dute. Armadaren jarrera ikusita, Netanyahu, Zamir eta Katz, besteak beste, hiru orduz bilduta egon dira gaur arratsaldean. Bileraren ostean, lehen ministroaren bulegoak nabarmendu du, kaleratutako ohar batean, armada «prest» dagoela segurtasun kabineteak hartutako «edozein erabaki» jarraitzeko. Israelgo hedabideen arabera, erasoaldiak gogortzeko plana aurkeztu dio armadako buruak Netanyahuri, zerrenda osoa okupatu behar gabe. Lehen ministroaren ordezkariak baieztatu duenez, «erabakia hartuta dago», baina gainerako kargudunen oniritzia behar du. «Hamasek ez du bahitu gehiago askatuko gu erabat errenditu gabe, eta guk ez dugu amore emango», adierazi du. «Jarduteko presa» dutela ere erran du, batik bat bahituak gosez hilko direlako «oraintxe» erantzuten ez badute. «Gazak, bertzela, Hamasen kontrolpean jarraituko du». Palestinako Kanpo Arazoetarako Ministerioa plan horren kontra agertu da, eta nazioarteko komunitateari eskatu dio «lehenbailehen» esku hartzeko. Maniobra berriak eragozteko eskatu dio, izan presioa eginez, izan nazioarteko erreakzioak bilatuta: «Baina har dezala benetako arazo serio gisa». Netanyahuk, oraingoz, entzungor egin die adierazpen horiei. Segurtasun Kabineteak ohiko beste bilera bat egin zuen atzo, eta «etsaiaren porrotaren bila» doazela azpimarratu zuen lehen ministroak. «Gure bahituak askatuko ditugu, eta Gaza jada ez da mehatxu bat izanen israeldarrentzat», Yedioth Ahronoth egunkariak kontatu duenez. Netanyahuri presioa handitzen ari zaio bi aldeetan: barnean eta kanpoan. Nazioartean geroz eta ozenago ari dira eskatzen Gazan laguntza humanitarioa sartzeko modua eman dezala eta gerrari amaiera eman diezaiola. Zerrendako osasun iturriek emandako datuen arabera, gaur 54 palestinar hil ditu Israelek zerrendaren erdigunean, eta, atzo, 74. Kanpo presio horri ez ezik, barne presioari ere egin behar dio aurre, Hamasek gatibu dituen bahituen askapena eta segurtasuna bermatzeko. Israelgo agintarien arabera, 49 gatibu daude Hamasen esku; horietatik 27, ustez, hilik. Merkatarientzako laguntza Cogat Israelgo erakunde militarrak zerrendara merkantziak sartzen utziko du hemendik aitzinera, «laguntza handitzeko» asmoz, eta erakundeak hautatutako merkatariek saldu ahal izango dituzte horiek. Erakundeak ohar bat atera du gaur, eta hor eman du berria. Zehaztu duenez, neurri horrekin murriztu egin nahi du gazatarrek laguntza jasotzeko NBE Nazio Batuen Erakundearekiko eta nazioarteko zenbait erakundeekiko duten «menpekotasuna». Israelgo armadak joan den martxoan su etena hautsi zuenetik, lehendabiziko aldia da Israelek Gazako merkatariei Gazan ondasunak sartzen uzten diena. Onartutako produktuen artean daude, erraterako, oinarrizko elikagaiak, haurrentzako jakiak, fruta, barazkiak, eta osasun eta higiene produktuak. Erakunde militarrak aitzineratu duenez, banku transferentzia baten bidez soilik ordaindu ahal izanen dira, baina «gainbegiratze eta kontrol mekanismo» bat pasatu behar izanen dute guztiek. Laguntza humanitarioa murriztu ondotik, prezioak anitz igo dira zerrendan, eta ia ezinezkoa da eskudirutan ordaintzea, banketxe eta kutxazain gehienak Israelen erasoetan eraitsi baitituzte. Horren ondorioz, merkatari batzuek eskudirua saldu egiten dute tasa baten truke; %55 ingurukoa da, azken datuen arabera.

Gaztetxeko txupinazoa izan baino ordubete lehenago, dozena bat kidek gaztetxea zabaldu dute, eta lanean jarri dira aurtengo azken prestaketetan. 17:00etan jarri dituzte martxan txandak, eta ateak itxi dituzte etortzekoa zen kaosaren aurretik. Kideak gora eta behera aritu dira eraikinari azken ukituak ematen: DJaren nahasketa mahaia prest uzten, barra prestatzen, eta suziria nondik jaurtiko erabakitzen. Urtero legez, Gasteizko gaztetxeak jaientzako eredu alternatibo baten alde egin du aurten ere. Gazteak dira egitasmo horien antolatzaileak, baina adin guztietako jendea biltzen da urtero bertako giroaz gozatzera. Aurten, lehen egunerako bi barra eta lau DJ izango dituzte gaztetxean: DJ Raibon, C Sar, Santa Klaux eta Papatrauma. 17:45ean jaurti dute probako suziria. Orduan zabaldu dituzte gaztetxeko ateak, eta, DJ Raibonek jarritako lehen kantuekin batera, gaztetxera sartzen hasi da jendea. Gasteizko jaiak hastear zirela, txupinazoa gaztetxetik ikustera joan eta segidan hasi da jendea dantzan. Lorea Guzman izan da iritsi diren lehengoetako bat; urtero joaten da bertako giro onaz disfrutatzera. «Desberdina da; izan ere, beste gune bat eman behar diegu Gasteizko jaiei, bestelako eskaintza kulturalak», adierazi du Guzmanek. Minutu batzuk lehenago gora eta behera ibili diren horietariko bat izan da Markel Oleaga gaztetxeko kidea, eta adierazi du «giro ona izatea, eraso sexistarik ez egotea, errespetuz jokatzea eta mundu guztiak ongi pasatzea» izango dela aurtengo jaietarako helburua. «Plazara jaurtiko dugu suziria», esan du gazte batek, txantxetan. Urduritasuna nabari da giroan, jendea suziriaren hotsa entzuteko irrikan baitago. Txupinazoa nondik egingo ote den erabakitzeak berandutu egin du suziria jaurtitzeko ordua. Normalean, ofiziala baino bost minutu lehenago jaurtitzen dute. Azkenean, arratsaldeko seiak iritsi dira, eta suziri ofiziala piztu baino segundo batzuk lehenago egin dute eztanda Igor Betolazak jaurti dituen bi suziriek. Horren bidez, eta «Gasteizko jai libre» batzuen alde oihukatuz, gaztetxeak hasiera eman die aurtengo jaiei: beste urteetan ez bezala, teilatutik bota dute aurten suziria. Betolaza «konforme» gelditu da aurtengo jaien hasierarekin: «Beste urteekin alderatuta, ondo antolatu gara aurtengo txupinazorako». Txupinazoa jaurti ondoren, DJ Raibonek jarritako Rivers of Babylon kantuaren doinuarekin batera betetzen hasi da gaztetxea adin guztietako gazte, guraso eta umeekin. Jendea sartzearekin batera, musikaren soinua igotzen hasi da, eta jai giroan sartu dira Gasteizko gaztetxean. Hurrengo egunetan ere hainbat musika ikuskizun antolatu dituzte Gasteizko muinoan.

Hezur hutsetan gelditutako palestinarren irudiek nazioarteko hedabideen azalak hartu dituzte azken asteetan. Gaza setiatua du Israelek, eta gero eta herrialde gehiago ari dira Tel Avivi exijitzen erasoaldia eteteko eta laguntza humanitarioa areagotzeko. Israelen bertan ere badira eskari hori egin dutenak, eta asteburuan zehar are eta indar handiagoa hartu dute. Hamas eta Jihad Islamikoa Gazako milizia islamistek bi bahitu israeldarren bideoak zabaldu dituzte azken egunetan; horietan, gatibuak ageri dira, hezur eta azal. Horren harira, bahituen senideen elkarte batek Benjamin Netanyahu Israelgo lehen ministroari egotzi diote herrialdea bera eta gatibuak «hondamendira» eramatea. Gainera, Israelgo armadako eta Poliziako 550 jeneral ohik gutun bat kaleratu dute gaur, gerra amaitzea exijitzeko eta bahituak askatzea lehenetsi behar dela adierazteko. Netanyahuk iradoki du are eta gehiago gogortuko duela zerrendaren aurkako erasoaldia. Milizia palestinarrek zabaldutako irudien harira, lehen ministroaren bulegoak komunikatu bat zabaldu zuen atzo; hartan, Netanyahuk ziurtatu zuen are eta «irmotasun» handiagoa duela Hamas «desagerrarazteko», Gaza Israelentzat ez dela «mehatxu» izango bermatzeko eta gatibuak askatzeko. Lehen ministroak adierazi zuen Hamasek «behar beste janari» duela, eta leporatu zion gatibuak gosez hil nahi izatea, «naziek juduekin egiten zuten moduan». Talde islamistak, ostera, Netanyahuri erantzun zion jakinaraziz bahituei ez dietela «nahita» ematen janari gutxi: «Gazako gainerako herritarrek jaten duten bera ematen diegu». Eta atzo kaleratutako oharrean gehitu zuenez, Gaza gosetea pairatzen ari dela ikusita, ez diete bahituei «pribilegio berezirik» emango. Abu Obeida Hamasen adar armatu Al Qassam Brigadako bozeramaileak sinatu zuen komunikatua, eta Gurutze Gorriari jakinarazi zion bahituak artatzeko aukera izango dutela baldin eta Tel Avivek zerrendan elikagaiak eta sendagaiak sartzeko korridore humanitarioak irekitzen baditu. Gurutze Gorriaren Nazioarteko Batzordeak aurrez milizia islamistari exijitu zion uzteko bahituak artatzen. Israelgo Gobernuaren arabera, milizia palestinarren esku 50 bahitu israeldar daude, erdiak baino gehiago hilik. Palestinar batzuk laguntza humanitarioa jaso zain, gaur, Gaza hirian. MOHAMMED SABER / EFE Gatibu horien senideek Netanyahuren atzoko adierazpenak kritikatu dituzte, eta ez dute begi onez ikusten erasoaldia areagotzea. Israelgo hedabideek zabaldu duten ohar baten arabera, Bahituen Senideen Foroak salatu du lehen ministroa herritarrei «iruzur» egiten ari zaiela: «Behin baino gehiagotan hitz egin du bahituen askapenaz, eta garaipena aldarrikatu du, baina haren helburua iritzi publikoa engainatzea baino ez da». Gehitu dutenez, erasoaldia areagotzeak arriskuan jarriko lituzke «dagoeneko hiltzeko arriskuan dauden» bahituak. Bestalde, gerra amaitzeko eskatu duten jeneral ohiek Donald Trump AEBetako presidenteari zuzenduta idatzi dute gaur argitaratutako gutuna. Israelgo armadako, zerbitzu sekretuetako eta Poliziako kide ohiek uste dute Etxe Zuriko maizterrak Israelgo Gobernua eta Netanyahu «bide egokira» gidatzeko ahalmena duela; eta bide hori Gazako erasoaldia etetea eta bahituak askatzea dela adierazi dute: «Hamaseko buruak geroago ere jazar daitezke, baina gatibuek ezin dute itxaron». Gainera, proposatu dute PAN Palestinako Aginte Nazionalari Gazako Gobernuan Hamas ordezkatzeko modua emango dion nazioarteko koalizio bat sortzea. Goseteaz gainera, erasoak Bada, gaur-gaurkoz, Tel Avivek ez du erasoaldia geratzeko asmoa duen zantzurik eman. Gaurko erasoetan gutxienez beste 74 palestinar hil ditu, Al-Jazeera hedabideak zerrendako osasun iturriak aipatuz kaleratu duenez. Horietatik 36 GHF Gaza Humanitarian Foundation erakundeak laguntza banatzen duen guneetatik gertu zeudela hil dituzte. Maiatz amaieratik zerrendan laguntza banatzeko Israelen baimena duen talde bakarra da GHF —AEBetako militar ohiek eta mertzenarioek osatzen dute—; ordutik, laguntza jasotzera joandako 1.400 palestinar inguru hil ditu Israelgo armadak, OHCHR Giza Eskubideen Nazio Batuen Goi Mandatariak emandako datuen arabera. Gainera, Gazako Osasun Ministerioaren arabera, gaur beste sei pertsona hil dira gosez zerrendan. Hala, jada 180 baino gehiago dira 2023ko urriaren 7an Israelek erasoaldia hasi zuenetik Gazan goseak jota hil diren palestinarrak; horietatik erdiak baino gehiago, haurrak. Tel Avivek jomugan ditu Zisjordaniako palestinarrak ere. Gaur, bi pertsona hil dituzte Jenin hiritik hurbil egindako sarekada batean. Wafa Palestinako berri agentziaren arabera, soldaduek eraikin bat inguratu dute, eta tiroka hasi dira. Gorpu bat ospitalera eraman dutela jakinarazi du Palestinako Ilargi Gorriak; bestea, herritarrek topatu dute, erreta, militarrek alde egin dutenean. Gainera, sarekada horretan pertsona bat atxilotu dutela gehitu du Wafak.

Varsoviak abisua eman zuen duela urtebete: Pablo Gonzalezen aurkako ikerketa aurrera doa, nahiz eta gaur egun Errusian bizi den. Poloniako Radomgo segurtasun handiko espetxetik atera zen iazko abuztuan; euskal herritar horrek bi urte baino gehiago egin zituen preso han, 2022ko otsailean atxilotu baitzuten Poloniako zerbitzu sekretuek, espioitza egotzita. Duela urtebete, AEBek eta Errusiak egindako preso trukaketa batean askatu zuten Gonzalez, eta, ordutik Errusian bizi da. Baina, haren aurkako prozesu judizialak aurrera jarraitzen du, auzia daraman epaileak orain jakinarazi duenez: urrirako edo azarorako epaitu nahi dute. Baina epaiketa hori in absentia egingo lukete, akusatuaren presentziarik gabe. Poloniako Rzeczpospolita egunkariak kaleratu du albistea. Anna Ptaszek epaileak, Varsoviako Auzitegiko bozeramaileak, jakinarazi du joan den uztailaren 11n auzitegiak agindu zuela Pablo Gonzalezen aurkako «ekinbide judiziala berrabiaraztea». Kazetariak aurtengo martxoan salatu du orain urtebeteko preso trukaketan aske geratu ziren pertsona guztien artean berak bakarrik jarraitzen duela akusatu gisa. Gogoratu zuen AEBetako presidente ohi Joe Bidenek amnistiak sinatu zituela AEBetako espetxeetatik libre atera zirenentzat, eta Europako beste zenbait herrialdek ere gauza bera egin zutela, beste formula batzuen bidez. «Auzibide zonbia» Errusiak berak ere bide bera egin zuen duela urtebete libre utzi zituen akusatuekin. Hala, Gonzalezen arabera, Poloniak bere aurka zabalik duen prozesua «auzibide zonbia» da. Salatu du bera «urrun» egon dadin «ahal duen guztia» egiten duela Varsoviak. Preso egon bitartean pairatutako egoera gogorra salatu zuen martxoan idatzitako artikulu batean. «Urrun atxiki nahi naute, haien jokamoldea ongi ezagutzen dudalako eta ahots kritikoa dudalako». Aske geratu eta gero, Gonzalezek RT Errusiako telebistari elkarrizketa eman zion: «susmoak baizik» ez dizkiote egotzi, haren hitzetan. Kartzelan hogei kilo argaldu zela azaldu zuen, eta salatu zuen «torturak» eta bestelako «presioak» egin zizkiotela espetxealdi luze horretako lehen bederatzi hilabeteetan. Batera edo bestera, Ptaszek epaileak adierazi du ezin duela jakinarazi zergatik berrabiarazi duten Gonzalezen aurkako auzibidea, informazio hori «klasifikatua» baita, baina ziurtatu du Varsoviako Auzitegiak hasi dituela prozedurak, auzia epaiketara irits dadin. Poloniako inteligentzia zerbitzuek eta lehen ministroaren kabineteak zenbait agiri igorri dizkiote epaileari, eta horren ostean berrabiarazi dute Gonzalezen aurkako prozesua.

Etxe bat Gorka Urbizuk eta etxe berria Zeledonek. Biak izango dira protagonista aurtengo Gasteizko jaietan. Blusak, neskak eta oro har gasteiztar guztiak prest daude erronkari aurre egiteko: lo gutxi egingo dute, beharbada, baina irrikaz daude festa gogoz bizitzeko. Santiago eguna igaro ondoren eta hamar eguneko itxaronaldiaren ostean, bihar, abuztuaren 4an, abiatuko dira Gasteizko jaiak. 18:00etan, Zeledon San Migel elizatik jaitsiko da, eta haren agerpenak piztuko du festa. Aurten, bigarren urtez jarrian, Iñaki Kerejazu izango da Zeledon; 2028ra arte arituko da horretan. Milaka gasteiztarrek kantari, saltoka eta oihuka jasoko dute Zeledon, eta hark euritakoari helduta zeharkatuko du Andre Maria Zuriaren plaza, goitik behera. Gero, San Migeleko balkoira igoko da, eta bertatik egingo du jaien hasierako agurra. Urtero bezala, plaza jendez lepo beteko da, eta aspaldi ezarritako neurria errespetatuko da aurten ere: kristalezko botilarik ez txupinazoan. Kontrolak egingo dira sarbideetan, eta osasun langileak eta suhiltzaileak prest egongo dira edozein larrialdiri erantzuteko. Gasteizko Andre Maria Zuriaren plaza, jendez gainezka, joan den urteko txupinazoan. JAIZKI FONTANEDA / FOKU 18:00etan helduko da gasteiztar guztiek urte oso batez espero izan duten unea. Suziriak iragarriko du jaiak hasi direla, eta, hura entzun orduko, festazaleek zapia jarriko diote elkarri lepoan, ohitura zaharrak agintzen duen eran. Erraldoiak eta buruhandiak, Andre Maria Zuriko abade Blanca Aguillok eta Urrezko Zeledon saria jasotako Satur Garciak, Joseba Fiestrasek eta Begoña Divarrek jaurtiko dute Gasteizko jaien hasierako suziria. Maider Etxebarria Gasteizko alkateak adierazi du jaietan ez dela onartuko ez indarkeria matxistarik, ez beste edonolako indarkeriarik ere: «Andre Maria Zuriaren jaiak ez dira osoak izango emakumeak erasoen biktima diren bitartean. Berdintasunean oinarritutako jaiak nahi ditugu, eta horretarako abiapuntua da erasoak inoiz ez justifikatzea. Ez dago aitzakiarik, ez alkohola, ez festa bera, ez ezer. Sexu erasoen eta indarkeria matxistaren harira, zero tolerantzia, prebentzioa eta informazioa». Halere, erasoen aurkako protokoloa prest dago. Berrikuntzetako bat da Foru plazan egongo den puntu morearen ordutegia zabaltzea: orain arte, gaueko hamarretan ixten zen, baina aurten goizaldeko ordu bietan itxiko da. Gainera, udalaren gizarte larrialdietarako zerbitzuaren telefonoa martxan izango da 24 orduz, eraso salaketen berri jasotzeko, eta argibideak eta babesa eskaintzeko (945-13 44 44). Bestalde, Ikusgune Gasteizko LGTBIfobiaren aurkako behatokiak ere arta emango du 24 orduz (633-30 96 53). Askotariko egitaraua Laurehun jarduera baino gehiago antolatu dituzte aurtengo, publiko mota guztientzako modukoak. Denetariko ekintzak egingo dira hiriko hainbat lekutan. Horretarako, iaz baino 18.000 euro gehiago jarri dituzte: 1.100.000 euro guztira. Haurrentzako programazioa indartu dute, gainera, eta «euskarazko ekintzen presentzia %5 areagotu». Aurrekontu hori baliatuta, musika estilo askotako taldeak ekartzen ahalegindu dira antolatzaileak. Kontzertu jendetsuenak, urtero bezala, Foru plazan, txosnetan eta Aihotz plazan izango dira. Bihartik larunbatera bitarte, hainbat talde igoko dira oholtza horietara. Hain zuzen ere, Bulegok girotuko du Foru plaza bihar. Txosnetan, berriz, Mildero, Olatz Salvador, Pluk, Akerbeltz erromeria, Guate-K eta M. Ravarino arituko dira. Txosnetako giroa, joan den urtean. JAIZKI FONTANEDA / FOKU Hurrengo egunetan ere askotariko eskaintza izango da leku horietan, eta estilo ugaritako taldeak ariko dira Foru plazan: Isabel Aaiun, Rozalen, Mago de Oz eta Zea Mays. Txosnetan ere askotariko taldeek joko dute: Fermin Muguruzak, Brigade Locok, Biznagak, Bizardunak taldeak, Hofek eta beste hainbatek. EGITARAU OSOA Jaietako programa osorik ikus daiteke BERRIAn Aihotz plaza, beti bezala, arnasgunea izango da euskararentzat. Hala izan da aspalditik, Geu elkarteari esker. Han ere kontzertuak izango dira —asteartetik abuztuaren 8ra arte, Merina Gris, Gorka Urbizu, Izaki Gardenak eta Tatta & Denso arituko dira—, baina euskara sustatzea eta jaiez euskaraz gozatzea izango da asmo nagusia; bertsoak, Dantza Plazan eta bestelako ekintzak izango dira. Falerina lorategian, soilik bertako talde gazteez osatutako egitarauaz gozatu ahal izango da. Egitaraua osatzeko, hautaketa bat egin dute otsailean egin zen deialdi irekian izena eman zuten 136 taldeen artean: I See Explosions, Laztana Laztana, Mirotz, Sutan Llan, Broken Salad, The Twin Rebels, Didac Jons, Skaribe, Mairu eta Bixonte Dort. Plaza Berria orkestra handien eszenatoki izango da beste urte batez, eta Prado parkea, berriz, umorearen erdigune.

Txosnei babesa agertzen jarraitzeko eskatu dute Gasteizen gaur. Jaien bezperan, Txosnak. Gureak, denonak dinamikako kideek agerraldia egin dute txosnagunean; Bizkaia, Gipuzkoa eta Arabako zenbait txosnagune eta jai batzordetako kideak elkartu dira. Maiatzaren 31tik abian dute txosnak Euskal Herriko ondare immaterial izendatzearen aldeko sinadura bilketa, eta jakinarazi dute oraingoz 20.000 lagunek izenpetu dutela eskaria. Agerraldian, azaldu dute txosnena eta jai herrikoiena «arriskuan» dagoen eredu bat dela, eta tratu berezia izan beharko lukeela. «Ez dugu nahi enpresak bagina bezala tratatu gaitzaten», adierazi dute. Zentzu horretan, gogorarazi dute Gasteizko txosnetan Ticket bai sistema ezarriko dutela aurten lehen aldiz, iazko isunak errepikatu ez daitezen. Txosnak. Gureak, denonak dinamikaren aurkezpenean egin zuten moduan, azpimarratu dute txosnak ez direla «edariak zerbitzatzen diren barra bat soilik»: «Jai herrikoien bihotza, elkartzeko eta elkar zaintzeko guneak, herriak bere nortasuna ospatzen duen lekua; gure izateko moduaren parte dira». Are, esan dute «tresna politiko, sozial eta kulturalak» direla. Horregatik, «eredu ireki, aske, herrikoi eta euskaldun horrek» bizirik jarraitzea nahi dutela aldarrikatu dute. «Gure ospakizunak edukiz hustu nahi dituztenen aurrean, konpromisoaren, aniztasunaren eta autogestioaren alde egiten dugu guk».

Orio ez da garaiezina. Azken estropadek utzitako aho zapore txarra kolpe batean kendu du Zierbenak Lekeition (Bizkaia), Eusko Label Ligako hamargarren jardunaldian. Galipoek estropada ederra jokatu dute bigarren txandatik, eta egindako denborak balio izan die ligako liderra gainditzeko. Aurten irabazi duten bigarren bandera da. Traineruek arraunerako baldintza bikainak izan dituzte gaur: itsasoa bare, haizerik ez ia… eta baldintza horietan zertarako gai den erakutsi du Zierbenak. Atzo, Hondarribian, bosgarren amaitu zuen; Orio nagusitasunez gailendu zen, eta ligako garailea ia erabakita dago jada. Banderak irabazteko lehiak, ordea, bizirik segitzen du, eta agerian geratu da hori gaur. Orio lanean, gaur, Lekeition. ANDONI CANELLADA / FOKU Zierbenak bigarren luzean hartu die aurrea txandan aurkari izan dituen traineruei. Une horretara arte eutsi diote Hondarribiak eta Getariak, baina gero hobea izan da bizkaitarren erritmoa, batez ere itzulerako luzeetan. Helmugan hemezortzi segundo atera dizkiote Hondarribiari, 32 Getariari eta 47 Isuntzari. Hori ikusita, Oriorentzat zen erronka. Lehen luzean ez da fin ibili San Nikolas: ziabogan seigarren denborarik onena markatu du. Bigarrenean, ordea, aurrea hartu du, Zierbenak egin bezala. Bigarren ziabogan lau segundoko errenta zuten bizkaitarrekiko, baina hirugarren luzean kosta egin zaie berriz ere. Azkenean, epaileek foto finish-a behar izan dute irabazlea ebazteko: Zierbenak segundo eta erdi gutxiago behar izan du lanak amaitzeko, eta horren berri izatean pozez lehertu da galipoen trainerua. Ondarroa sendo Hirugarren Donostiarra izan da, ohorezko txandako bigarrena, gero Hondarribia, Urdaibai eta Getaria, eta zazpigarren eguneko beste garailea: Ondarroa. Antiguako Ama nagusitu da lehen txandan, eta egindako denborak zazpigarren amaitzeko balio izan dio. Emaitza garrantzitsua da jaitsiera postuetatik are gehiago urruntzeko. Sailkapen nagusian tarte handia du Oriok: 116 puntu ditu. Zierbenak 97 ditu, eta 95 Donostiarrak. Estu dago Hondarribiaren (86) eta Urdaibairen (84) lehia ere, eta seigarren postuan egonkortuta dago Getaria (67).

AEB Ameriketako Estatu Batuetako Idahoko hiriburu Boisen ospatzen ari diren jaialdian, euskal kultura, euskara eta identitatea aldarrikatu dituzte Euskal Herritik joandako zenbait ordezkari politikok, eta diasporarekin lotura estutzearen alde egin dute. Aitor Esteban EAJren EBBko lehendakariak gogora ekarri du Euskal Herrian erroak dituzten estatubatuarrek nola eutsi dioten euskal kulturari han, eta «konexio» hori mantentzearen alde egitera deitu du. Jon Iñarritu EH Bilduko diputatuak ere Boiseko jaialdia goraipatu du: «Beste behin, Boise Euskal Herriko hiriburu bihurtu da zenbait egunez, eta jokaleku honetatik euskaldunok munduari esaten diogu zer garen, zein diren gure kultura, hizkuntza eta ohiturak». «Kulturen arteko fusioa» nabarmendu du, berriz, PSEko Estibaliz Cantok. Eta PPko Ainhoa Domaikak, bestalde, euskal ohiturei nola eutsi dieten nabarmendu du.

Eroso irabazi du Oriok gaurko estropada: bigarren sailkatuari, Urdaibairi, hamalau segundo atera dizkio. Bederatzi jardunalditan zazpi garaipen lortu dituzte horiek, eta are tarte handiagoa lortu dute sailkapen nagusian: hogei puntu gehiago dituzte Zierbenak baino. Aurretik hasi dira oriotarrak, eta hala segitu dute estropada guztian, eroso. Martxel Aldaik, Orioko arraunlariak, horixe berretsi du: «Paperean idatzita bezala atera zaigu estropada, eta gustura gaude». Halere, etxean estropadetan baino hobeto egiten dituztenak erakutsi nahi dituztela azaldu du Aldaik, eta anbiziorik ez dutela galduko: «Hobetzeko kontuak izanda ere, hamarreko denboraldia izaten ari da». Uste baino denbora gehiago behar izan dute ohorezko txandako gainerako ontziek. 28 segundo geroago heldu da txanda bereko Donostiarra —hirugarren egin dute—, eta 31ra Zierbena —bosgarren egin dute—. Bizkaitarrak gipuzkoarrak baino hobeto hasi dira, baina gero ika-mikan aritu dira. Azkenerako, aurrea hartu ahal izan dute gipuzkoarrek. Baina oso tarte zabalak izan dira Hondarribian jokatutako estropadakoak oro har, eta Urdaibaik eta San Juanek ondo baino hobeto baliatu du hori. Urdaibai bigarren txandatik aritu da, eta bigarren sailkatu da gaur. Sanjuandarrak lehen txandatik aritu dira, eta laugarren egin dute. Ohorezko txandan arituko dira biak bihar. Bigarren txandan argi geratu da Urdaibaik estropada azkarra egin duela. Getaria aurretik abiatu da, eta berri ona izan da Esperantza ontziarentzat, baina, bigarren luzerako, bizkaitarrek aurrea hartu diete, eta tartea areagotu dute estropada guztian. Getariarrak geldotu egin dira, eta sanjuandarrekin jokatu dute estropada. Urdaibaikoak baino minutu erdi atzerago ibili dira, baina biak pare-parean. Erreka ontzikoek atzetik aurrerako estropada egin dute, eta oso azken luze azkarra. Hain azkarra, ezen aurrea hartu baitiete getariarrei: minutu laurden errekuperatu dute. Getariarren ondoren sartu da Isuntza. Lehen txandan Isuntza nagusitu da, izan ere, Osertz Aldai entrenatzailea hankeko zutela. Kaiku izan dute atzetik denbora guztian; hasieran, bizpahiru segundora; gero, hamar bat segundora. Azken luzean, Kaikukoak lekeitiarren uberan ere joan dira momentu batean. Ares San Juanekin joan da estropada hasieran, pare-parean, baina ezin izan du postua mantendu: apalduz joan dira gero: ia minutu bat galdu dute, eta hamargarren izan dira azkenerako. Ondarroak eta Cabok beste estropada bat egin dute, atzerago. Minutu bat eta 23 segundora heldu dira bizkaitarrak, eta minutu bat eta 28ra galiziarrak. Cabokoak, azken postuarekin konformatu ez, eta, gainera, arraun txikia apurtu zaie lehen ziabogan. Ordezko arraun luzearekin egin du Iago Davila arraunlari eta entrenatzaileak bigarren ziaboga, eta ez du espaleatu hirugarren ziabogan. Galiziarren emaitza dela eta, Kaikukoek abantaila hartu diete sailkapen nagusian. Gaur Lekeition (Bizkaia) arituko dira Euskotren eta Eusko Label ligetako ontziak. Bi estropada eremuak itsasoan izango dira, lau luzetan banatuta. San Nikolas uhartea atzean utzi, eta Santa Katalina itsasargiaren pareraino egingo dute estropada. Laugarren kaleak ospe txarra du, eta lehenengoak, ona. Dena dela, haizea eta mareak gorabehera, garrantzi handiagoa izango du ontzia bera fin aritzeak.