Kutxabankek 180,3 milioiko irabazia lortu zuen 2020an, aurreko urtean baino %48,8 gutxiago, Gregorio Villalabeitia presidenteak jakinarazi duenez.

Osakidetzak proposamen berria egin du 2018-2019 lan-deialdi publikorako. Sindikatuek plaza gehiago eta behin-behinekotasunarekin amaitzea eskatzen dute.

ELAk eta LABek deituta, greba eguna izan dute 2021eko otsailaren 25ean Gipuzkoako adinekoen egoitzako langileek euren lan baldintzetan hobekuntzak eskatzeko.

Tubacexeko langile batzordeak Ertzaintzaren «jarrera aldaketa» bati egotzi dizkio astearte goizean Amurrioko (Araba) lantegiaren aurrean izandako istiluak. Batzordeak dio langileei agindua emana diela kontzentrazioak modu baketsuan egiteko, eta orain arteko guztiak horrelakoak izan direla, «asteartekoa barne». Herenegun, baina, liskarrak egon ziren grebalariek lantegiaren aurren eginiko eserialdian, eta bi atxilotu egin zituzten eta hamahiru ertzain zauritu ziren. «Aurreko elkarretaratzeekin alderatuta, Ertzaintza izan zen jokaera aldatu zuena. Azkenean ezin izan genuen gure protesta egin».

Azalpen horiek atzo eguerdian eman zituen Eduardo Ibernia Tubacexeko langile batzordeko presidenteak. Jaurlaritzako Industria Saileko ordezkariekin bildu ondoren eman zituen. Aurretik, goizean, Arantxa Tapia Ekonomia Garapeneko sailburuak zehaztu zuen Jaurlaritza «ahalegin berezia» egiteko prest dagoela auziko aldeekin mahai berean esertzeko, baina «alde guztiek argi utzi behar dute gatazka eta indarkeria ez direla bidea enpresa akordio bat lortzeko». Haren iritziz, istiluek ez dute egoera konpontzen laguntzen, eta negoziazioaren bidea «urrundu baino ez dute egiten».

Iberniak, bere aldetik, langileen aurka eginiko salaketak ukatu zituen. «Gure elkarretaratzeak baketsuak dira beti. Are gehiago, hainbat egunetan umeak eta erretiroa hartutako langileak ere etorri dira. Herenegun langileak lurrean eserita zeuden. Harriak-eta izatea egotzi digute, eta hori ez da egia». Salaketa hori Esan Ertzaintzako sindikatuak egin zuen. Ohar publiko batean, harriak, botilak eta makilak edukitzea leporatu zien langileei, eta ertzainak «lurrean ostikatu eta kolpatuak» izan zirela gaitzetsi.

Langile batzordeko kideen bertsioa, baina, ezberdina da. Sare sozialetan herenegungo kargetan zauritutako langileen argazkiak zabaldu zituzten, borra kolpeen eta foam piloten eraginez. «Lankide asko zauritu zituzten, eta haiei buruz ez da hitz egiten», kritikatu zuen, «horrez gain, haiek dira afera honen arazo nagusia euren azalean nabaritzen ari direnak: Laudio eta Amurrioko plantetako 150 kaleratzeak». Era berean, argitu zuten Ertzaintzak hirugarren pertsona bat atxilotu zuela herenegun arratsaldean eginiko elkarretaratze batean.

Polizia asko Bilbon

Jaurlaritzaren ordezkarien eta langile batzordearen arteko bilera Bilbon izan zen, Industria Sailak hiriaren erdialdean duen egoitzan. Langile ugari gerturatu ziren batzordeko kideei babesa ematera, eta Segurtasun Sailak ertzain ugari bidali zituen eraikinera, baita hainbat furgoneta ere. Langileak danbor, txistu eta bozinak hartuta joan ziren, eta ke pote bat edo beste erabili zuten, baina ez zen istilurik egon.

Mikel Amundarain Jaurlaritzako Garapen Industrialeko buruak hartu zituen langile batzordeko kideak, eta haren aldetik «hitz onak» jaso zituzten, baina hitz horiek «ekintza» bihur daitezela nahi lukete. Izan ere, Jaurlaritzak bi aldeen arteko «artekari» izatea eskaini die, baina Iberniaren ustez, hori «irteera erraza da erakundeentzat», eta sakonago aritu beharko lukete konponbidean: «Eskaintza erosten diogu, baina batzordeko kide guztien artean eztabaidatu behar dugu lehenbizi. Guk ez dugu nahi Jaurlaritza kanpoko artekari bat izatea; guk nahi duguna da enpresak erregulazioaren erabakia berriz hausnar dezala».

Erregulazio espedienteak 150 langileri eragingo die hasieran. Egun, negoziazio epe betean daude; martxoaren 10ean bukatuko da, eta eginiko azken bileran zuzendaritzak «neurri ez hain traumatiko batzuk» eskaini zizkien, aurreraturiko erretiro eta eta kaleratze boluntarioekin, baina zenbat langileri eragingo dieten zehaztu gabe. Hala ere, batzordearen eskaintza kaleratzeak aldi baterako erregulazio bilakatzea da. Alde horretatik, Jaurlaritzari mezu argia bidali zion Iberniak: «Gaur Tubacex da, baina bihar beste edozein enpresa izan daiteke. Hau arazo orokorra da, eta nazio osoari eragiten dio».

Mubilek, Gipuzkoako Foru Aldundiko proiektu kutunak, hiru urte itxaron beharko du behin betiko egoitza izateko, Eskuzaitzetan (Zubieta, Donostia), baina, mugikortasunaren alorrean Europako erreferentzia bilakatzea helburu duenez, zentro gisa abiarazteko garaia zuela erabaki du aldundiak; eta, hala, Tolosako Usabal industrialdean ireki ditu ateak, sektoreko enpresei zerbitzua eskainiz, eta elkarlan publiko pribatuaren bidez, polo bat eratzen hasteko mugikortasun adimentsu eta jasangarriaren alorrean.

Gipuzkoako eta EAEko agintari gorenen eta lurraldeko enpresa garrantzitsuenen zuzendariak izan ziren Tolosan Mubil abiarazteko ekitaldi ofizialean. «Punta-puntako azpiegitura dauka, bakarra Europako hegoaldean», esplikatu zuen ahaldun nagusi Markel Olanok. Energia biltegiratzeko teknologia garatzeko laborategia eskaintzen du Mubilek, Cidetec konpainiak kudeatzen duela, eta, Olanoren esanetan, Alemanian (ZSW) eta Frantzian (CEA) baino ez daude haren parekoak.

156 milioi euroko aurrekontua dauka Mubilek, eta Europako funtsetatik finantzaketa jasotzeko Jaurlaritzaren hautagaietako bat da; 86,5 milioi euro nahiko lituzke Europako tartatik. Baina, gaur-gaurkoz, Mubilek jabe bakarra dauka: Gipuzkoako Foru Aldundia. Eusko Jaurlaritzak ere ekarpen ekonomikoa egin dezakeela aditzera eman dute, dena den, Mubileko iturriek. Azken helburua, ordea, kapital pribatua ere sartzea da; hau da, mugikortasunarekin lotura duten euskal enpresak: esaterako, CAF eta Irizar. Bi konpainia horietako lehendakariak izan ziren ekitaldian, eta han zen, besteak beste, Mondragon taldeko presidente Iñigo Uzin ere.

Tolosan martxan jarri duten azpiegitura probaleku bat da enpresentzat, labur esanda, beren prototipoak testatzeko, bateriak direla edo beste. Olanok esplikatu zuen hiru ardatz dituela Europako erreferentzia izan nahi duen zentro horrek: «Espezializazioa, bikaintasuna eta lankidetza dira ardatzak. Garraioari, autogintzari eta mugikortasunari lotutako industria bideratu nahi du, mugikortasun elektriko, konektatu, partekatu eta autonomo baterantz; hau da, mugikortasun berriak dakarren aukera ustiatzen saiatuko da».

Enpresa berriak sortu

Eusko Jaurlaritzako lehendakari Iñigo Urkulluk «herri proiektuaren» izaera nabarmendu zuen Mubil zentroa zer den azaltzean. «Erakundeek eta enpresek partekatzen dugun etorkizuneko bi eraldaketa uztartzen ditu: teknologiko-digitala eta energetiko-ekologikoa», esan zuen. Eta Mubilen helburu nagusia ere zein den garbi esplikatu zuen: «Euskadi Europako mugikortasun berriaren abangoardian kokatzea».

Diru publikoko proiektu bat den arren, erakundeek kapital pribatua mugiarazi nahi dute haren bidez. «Negozio eredu berriak, ekintzailetza eta kalitatezko enplegua bultzatzeko xedea du», jarraitu zuen Urkulluk; azken finean, «inbertsioa eta talentua» erakarri nahi dute Gipuzkoara, «nazioarteko erreferente bat eratzeko». Eta erreferente hori Jaurlaritzak banderatzat duen lankidetza publiko-pribatuari esker sortzea espero dute: «Lankidetza behar dugu mugikortasunari lotutako teknologietan gertatzen ari den eraldaketaren dimentsioaren aurrean. Enpresen, berrikuntza zentroen eta erakundeen arteko elkarlana beharrezkoa da, lehiakortasuna bultzatzeko».

Etorkizuna Eraikiz programaren barruan sortutako proiektu bat da Mubil, 2018an abiatu zena estrategia zehatz gisa. Urtebete geroago sortu zuen aldundiak Mubilen fundazioa, eta, atzodanik zabalik dago egoitza, Tolosan, behin-behinean bada ere, Ane Insausti zuzendaritzan dela.

Eskuzaitzetara aldatuko da zentroa hiru urte barru, erraustegitik oso gertu, eta, ordurako, mugikortasunaren sektoreko enpresek zentroaren gaitasunari eta baliagarritasunari buruzko balorazio osoago bat izango dute. Beharbada, batek edo bestek beren ekarpena egiteko urratsa egin dezake.

Gipuzkoako ahaldun nagusiak gogoratu zuen lurraldeko BPGaren %40 mugikortasunarekin lotuta dagoela, eta Mubil aukera paregabea izango dela hala enpresentzat nola lurraldearentzat.

Etorkizuneko egoitzak 10.000 metro koadro izango ditu, hainbat laborategi eta bulego hartu ahal izateko, baina beste 40.000 metro koadro prestatuko dituzte nahi duten enpresek beren azpiegiturak han kokatzeko. Sinergiak aprobetxatu eta proiektu eta enpresa berriak sortzea baita azken helburua.

MADRIL. Espainiako Gobernuak iragarri du 11.000 milioi euro banatuko dituela «enpresen eta autonomoen artean». Diruaren parterik handiena ostalarientzat eta turismoaren sektoreko beste enpresentzat izango dela azaldu du Pedro Sanchez gobernuburuak, Kongresuan eginiko agerraldi batean. Ez du zehaztu nola banatuko dituen. Zuzeneko laguntzak eskatu dituzte patronalek eta autonomoen elkarteek, baina zerga murrizketen bitartez egiteko aukerak indar handia du. Hori hautatuko balitz, eragin txikiagoa izango luke Hego Euskal Herrian, zerga sistema propioa baitu.

Koronabirusaren krisiaren kalteei aurre egiteko ezer gutxi egin duela leporatu diotenei, Sanchezek erantzun die Espainiako BPGa halako %20 jarri duela gobernuak, hots, 200.000 milioi eurotik gora. Diru horren zatirik handiena enplegua aldi baterako erregulatzeko espedienteak ordaintzeko eta enpresei maileguak emateko izan da, ICO kreditu institutuaren bitartez emandako bermeetarako. Horien bitartez eragotzi dute enpresa askok porrot egitea, baina, orain, haietako askoren arazoa beste bat da: enpresaren kaudimena dago arriskuan, haien errentagarritasuna.

Eusko Jaurlaritza Tubacexeko zuzendaritzaren eta sindikatuen arteko lan-gatazkan bitartekari lanak egiteko prest agertu da.

Espainiako Gobernuak 11.000 milioi euro iragarri ditu turismo sektorean, ostalaritzan eta merkataritzan aritzen diren enpresari eta langile autonomoei laguntzeko.

Mubil Gipuzkoako Elektromugikortasun Zentroak lehen egoitza fisikoa ireki du Tolosako Usabal industrialdean 2021eko otsailaren 24an.

Oso denbora gutxian, Kanpo Ekintzako zuzendari izateari utzi, eta Nafarroako Gobernuko Garapen Ekonomikoko kontseilari bihurtu da Mikel Irujo (Caracas, Venezuela, 1972). UPNren kereila bat tarteko, Gorenak Davalor auzia ireki zuen, eta, ondoren sortutako zurrunbilo politikoagatik, Manu Aierdik dimisioa eman zuen. Jazotakoak «politikaren alderi ilunena» agerian uzten duela uste du Irujok. Dena den, «gogotsu» hartu du ardura berria.

Legealdi erdialdean hartu duzu kargua. Nolakoa izan da jauzia?

Futbol partida batean 50. minutuan sartzea bezala izan da. Partida abian da, eta ez duzu denborarik, trena abiada betean doalako. Zailagoa izan da egokitzapena.

Manu Aierdirekin eta Davalorrekin gertatu denak eraginik izan dezake Sodenaren jardunean?

Oso arriskutsua da politika Sodenaren ildoetan sartzea. Arrisku kapitaleko sozietate bat den heinean, bere funtsa da erabakitzea lagundu ala ez arazoak dituzten enpresak eta gobernuak estrategikotzat jotako egitasmoak, jakinik arriskua dagoela. Banku arruntek ematen ez duten alorrean sartzen da Sodena, eta erabaki zailak hartzen ditu. Politika tartean sartzen denean, erabaki guztiak bihurtzen dira oso zail. Dagokion funtzioa ondo ez betetzeko arriskua dago.

Nola begiratzen diozu urteari?

Oraingoz, arazoak dituzten enpresei ea nola lagundu diezaiokegun begira gaude. Hainbat sektoretan zuzeneko laguntzak eman dira. Ostalaritzak eta turismoak, adibidez, itxiera administratibo bati aurre egin behar izan diote. Beste sektore batzuetan ikertu beharko da nola eman ahal den, eta zer emaitza izan dezaketen: garraioa edo merkataritza esparruan, adibidez. Ekonomia guztia izan da jipoitua, eta ez dugu baliabiderik denengana heltzeko. Horregatik, eztabaidatu behar da non dagoen marra gorria.

Ostalaritzari bete-betean eragin dio egoerak, baina abendutik bi laguntza deialdi jarri ditu abian gobernuak. Zer mezu ematen diozu sektore horri?

Haiekin bilera bakar batean egon naiz, iragan ostiralean. Abenduko hogei milioi euroko laguntza lehen aldiz modu telematikoan banatu zen, eta ogasuneko datuak aintzat hartuz egin zen dena: 2019 eta 2020ko jardueren arteko diru-sarreren eta gastuen arteko diferentzia alderatu eta ehuneko baten arabera banatu zen dirua. Hilabete bakarrean ireki zen epea, eta kobratu zuten. Sekula ez da halakorik gertatu. Orain, beste deialdi bat egin da, aurrekoan hainbat eragile geratu zirelako deialditik at, eta hirukoiztu egin da laguntzen muga, 75.000 euroraino. Benetan egin da ahalegin handia.

Kutsatzeen intzidentzia jaisten ari da, eta asteon neurriak malgutzen hasiko dira. Eztabaida dago gobernu barruan zer egin?

Denok argi eta garbi dugu laugarren olatua ezin dugula onartu. Ekonomiarentzat ere oso txarra da. Apiriletik aurrera txerto kanpaina askoz ere hobeto joango dela esaten digu Bruselak, txerto kopurua handituko delako eta Janssen laborategiaren txertoak baimena lortuko duelako. Dosi bakarrekoa denez, bizkortuko luke asko prozesua. Horrek esan nahi du udaberri amaierarako ekonomia joango dela irekitzen.

Hasi dira agertzen lehen erregulazioko espediente handiak: Miasa eta MTorres. Gehiago etorriko diren kezka duzue?

Bai, ez dut ezkutatuko. Enpleguaren datuak oso txarrak dira azken hilabeteetan. 40.000 langabetik gora ditugu. Ikusi dugu eragin handiagoa izan duela inguruko beste lurraldeekin alderatuta. Erantzuna besteak beste industrian datza, batik bat sektore esportatzaileetan. Beldur gara, baina ea egoera ekonomian islatzen den. Europan eta munduan pandemia kontrolatuz badoa eta sinkronizatzen bada, ekonomiak segituan erantzungo du.

Erresilientzia funtsezko hitza bihurtu da. Europako laguntzek zer ekarriko dute?

Handia. Erraldoia. Erresilientzia oso hitz europarra da. Bruselako hizkeran erabili izan da betidanik. Orain lortu dute hiztegian sartzea. Krisi honetan, Europako Batasunak emandako erantzuna, bai, hori aldatu da. Aurrekontu arruntari Hurrengo Belaunaldi plana gehituta ia bi bilioi euro dira. Inoiz ez da halako kopururik eman. Diskurtsoa erabat aldatu da, eta orain kontrakoa esaten da: inbertitu, berpiztu eta suspertu.

Diru emari hori salbamendu plan gisa ikusten da, baina gaizki ulertzera eraman dezake. Zer da Hurrengo Belaunaldia?

Hori da erresilientzia. 2048ra arte egongo gara zor hori ordaintzen. Hurrengo belaunaldiak ordainduko du. Horregatik du izena. Erresilientziak hori esan nahi du. Erabil ditzagun inbertsio handi horiek hainbat enpresa eta eragilerentzat, enpresak datozen krisiei aurre egiteko indartsuago egoteko, erresilienteago izateko.

Estatu bakoitzari zenbat diru banatu zehaztuta dago. Bruselak ezarri ditu irizpideak, baina zein egoeratan gaude? Zer falta da?

Besteak beste, bi funts handi ditu. Batetik, React-EU zehaztuta dago: pandemiari aurre egiteko. 148 milioi etorriko dira Nafarroara. Orain dugu epe bat irekita martxoaren 5era arte, diru hori nola gastatuko dugun zehazteko. Ez da gutxi. Bestalde, RRF dago [Berreskurapenerako eta Erresilientziarako Mekanismoa]. Abenduaren 30ean Kongresuan onartutako dekretuan azaltzen da nola bideratu behar diren funtsak, zer figura juridiko dauden, nola arautzen diren… Hor duzu argazki bat ez oso argia. Orain ikusten ari garenez, Espainian ministerio bakoitza erabakitzen ari da nola banatuko diren bere esparruko diruak. Joan zen astean, adibidez, Zientzia eta Berrikuntza Ministerioak adierazi zuen ia dena zentralizatuko duela. Beste kasu batzuetan, entzun dugunez, erkidegoei zuzeneko transferentzia egingo zaie. Zer gertatzen da hemen? Momentu bat helduko da, eta eztanda bat bezalakoa izango da.

Denbora gutxi dago eta xehetasun ugari argitzeko.

Bai. Hori da, eta ezin dugu ahaztu azken hitza Europako Batzordeak izango duela.

Erkidegoetako gobernuetara zenbat diru iritsiko da? Esaten zen «%50etik gora» izango zela.

Ez dugu horri buruz gehiago zehaztu. Ez dakigu %50, %40, edo zer izango den.

Eta hori normala da?

Beti esan dut, gure parte hartzeak askoz ere handiago behar lukeela.

Nafarroako Gobernuak 125 proiektu proposatu ditu. Guztientzat dirua helduko da?

Ez. Ea nola egiten dugun. Xehetasunak falta dira. Adibidez, lankidetza publiko pribatuak PERTE delako proiektu estrategikoen bidez egituratuko dira, baina zer baldintza ezarriko dira? Eskatuko digute %80 izatea pribatua? Zenbat finantzatuko da? Hori Espainiako planak ezarriko du, eta galdera asko daude erantzunik gabe.