Bigarren greba eguna EAEko haurreskoletan: sindikatuen arabera, jarraipena % 75ekoa izan da. Abenduaren 22an negoziazio-mahai batera deitu dituztela iragarri dute.

Ikastolen Elkartearen erantzuna Euskal Eskola Publikoaz Harro kanpainari. Ikastolak ez daude prest beren hezkuntza proiektuak administrazioaren esku uzteko.

«Arau hau ez da inoren aurkakoa. Guztiz kontrakoa, demokraziaren eta lehia justuaren aldekoa baizik, hiritarren babeserako». Thierry Breton Barne merkatuko komisarioak esaldi horrekin azaldu zuen atzo Europako Batzordeak Internet enpresa erraldoiei jo dien hordagoa. Google, Amazon, Facebook eta antzeko atarien jarduna arautu nahi du, haiek merkatuan duten «kontrol egoera» murriztu eta lehia orekatzeko. Horretarako, bi lege proposamen eratu ditu: Zerbitzu Digitalen Araua (ZDA) eta Merkatu Digitalen Araua (MDA). Onartuz gero, batzordeak enpresei isunak jartzeko ahalmena izango du, eta, muturrera iritsiko balitz, enpresak zatitzera behartu ditzake.

Urtebete da Europako Batzordeak merkataritza elektronikoari buruzko arauak eguneratzea erabaki zuela. Aurrekoak 2000. urtekoak ziren, eta zaharkituegiak zeuden erraldoi elektronikoen jarduna kontrolatzeko. Bretonek eta Margrethe Vestager Lehia komisarioak zuzendu dute 3.000 iritzitik gora bildu dituen legegile taldea. Azken hori ezaguna da azken urteetan teknologikoei ezarri izan dizkien isunengatik. Urrunago joan gabe, 2016 eta 2019 artean 8.257 milioi eurora arteko isunak ezarri zizkion Googleri.

Europako Batzordeak bere neurrira diseinaturiko bi erreminta dira ZDA eta MDA, eta 27 herrialdeetan izango dute eragina. Semaforo batekin alderatu zituen Vestagerrek: «Europan mundu guztiak daki zer ezin daitekeen egin gorri dagoenean». MDAk enpresen estruktura arautzen du: tamaina eta hari esker ezarritako kontrola. ZDAk, berriz, jarduna, eta zabal dezaketen informazioa. Arauek, orain, Europako Parlamentuaren eta Europar Kontseiluaren galbahea pasa behar dute.

Arauen berri ematean Vestagerrek azaldu zuen merkatu elektronikoan enpresa erraldoiak daudela, eta bere tamainari esker informazio fluxua ere kontrolatzen dutela. Legeak «atezain» bezala definitzen ditu, «zein pasatzen den eta zein ez erabakitzen dutelako». 45 milioi erabiltzailetik gora dituzten atariak dira atezainak, eta «rol kritiko bat jokatzen dute enpresa txikiago eta bezeroen artean».

Enpresa txikiago horiek, askotan, atezainen lehiakide dira, baina ez dute maila berean lehiatzen, atari handiek informazio askoz gehiago duelako. Beharrezko bitartekari izateak abantaila handia ematen die. Horri aurre egiteko, MDAk informazio bilketa oztopatzeko neurriak ezar ditzake; esaterako, aplikazio jakin bat onartzeko obligazioa legez kanpokotzat jotzea. Atezainek, halaber, enpresa bat erosten badute, batzordeari jakinarazi beharko diote, eta ordezkari bat izan beharko dute Europan. Gehienak AEBetakoak dira, eta Europako egoitza Irlandan izan ohi dute.

ZDAk, berriz, atarietako informazioa kontrolatuko du. Esaterako, legez kanpoko osagaiak ezabatzera behartuko ditu, hirugarren batek eskegiak izanda ere. Era berean, algoritmoekin gardenagoak izatera behartuko ditu. Algoritmo horiek funtsezkoak dira erabiltzaileei publizitate eskaintza pertsonalizatuak egiteko.

Errebote efektua ez da aski izango. Alegia, aurtengo atzerapauso handia ez da 2021ean leheneratuko. Laboral Kutxak espero du aurten Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan batez beste ekonomiak %10,2 atzera egitea, eta Nafarroan, %9,5; 2021ean, berriz, Hego Euskal Herri osoan jarduera ekonomikoa %7 haziko dela uste du. Lehen hiruhilekoan, txerto kanpainarekin hastekoa bada ere, COVID-19aren transmisioa eragozteko neurri murriztaileak hartu beharko direlakoan dago. Horregatik uste du apiriletik hasiko dela susperraldia. «Bigarren hiruhilekotik aurrera hasiko da benetan ekonomia irmo hazten, eta, urtearen erdialderako, normaltasunerantz abiatuko gara».

Bilbon eta Iruñean egindako aurkezpenean, Ibon Urgoiti Negozio Garapenaren Eremuko zuzendariak ohartarazi du egoera kaltebera dela, eta, horregatik, beharrezkotzat jo du Europako Batasunak egonkortasunerako arauak malgutzeko erabakiari eustea, gutxienez pandemia aurreko egoera itzuli arte: «Izan ere, erdizka leheneratzeak eta kontu publikoak doitzeak krisia bera luzatuko luke, eta langabezia eta gizarte desberdintasunak areagotuko lituzke».

Pandemiari aurre egiteko ezarri diren neurrien ondorioz oraindik ere haren kaltearen sakontasuna ez dagoela ikusterik ohartarazi dute. Adibidez, aldi baterako erregulazioan diren langileak landun gisa kontabilizatzen dira, baina laguntza hori kentzen denean batzuk langabeziara joan daitezkeela uste du Madariagak: «Enpresei eta langileei emandako laguntzak desagertzen direnean, pandemiak ekoizpen ehunean nolako kaltea egin duen ikusiko dugu, eta ez dugu kolpean ikusiko, apurka baizik».

Langabezia handituko bada ere, ez da ausartu datu bat ematera, ez dakitelako zenbatekoa den kaltea. Enpleguari dagokionez, aurten Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan %8,7 eta Nafarroan %8,2 jaistea espero du, eta 2021ean errebote bat jotzea, nahiz eta ez den aski izango aurtengo jaitsiera konpentsatzeko: EAEn, %6ko igoera, eta Nafarroan, %6,2koa.

Sektoreka, Laboral Kutxaren ustez, konfinamendua bertan behera utzi zenez geroztik, industria «nabarmen» suspertu da Hego Euskal Herrian; «besteak beste, neurriek ez dutelako sektorean eragin». Irailera arte, industria jarduera %5,7 erori da Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan martxoko datuekin alderatuta, eta %4,5 Nafarroan.

Aitzitik, zerbitzuetan bestelakoa da egoera. «Aurrekoarekin alderatuta, krisi hau oso desberdina da. Aurrekoa nazioartetik etorri zen, eta industriari eragin zion. Oraingo honek zuzen-zuzenean jo du zerbitzu sektorean, eta kontuan izan behar dugu lanpostu ugariko sektorea dela. Ondorioz, baliteke suspertze orokorra motelagoa izatea».

Horrek guztiak ziurgabetasuna eragiten du eragile ekonomikoetan, hala sendietan nola enpresetan. «Kontsumitzaileen konfiantza gutxieneko mailan dago. Logikoa denez, lan merkatua nola egongo den begira daude, eta elementuok kontsumoaren inguruko erabakiak atzeratzera eramaten ditu».

Alde positiboari begira, EBko Next Generation plana euskal ekonomiarentzat aukera handia dela uste du Madariagak, eraldatzeko baliatu daitekeelako. «Ezin dugu oraingoz gauza handirik jakin. Badakigu Espainiako Gobernuak 2021ean 26.600 milioi euro baliatu nahi dituela, baina ez dakigu askoz gehiago. Falta da jakitea zer proiektu diren, nola erabiliko den erkidegoetan, zer gobernantza eredu ezarriko den…».

Inoiz baino diru gehiago gastatu nahi du Eusko Jaurlaritzak 2021. urtean: 12:442 milioi euro. Zerga bilketak aurten izango duen kolpe historikotik erdizka baizik osatuko ez den urte batean egingo du hori, gainera: aurten galtzekoa den 2.000 milioi euroko zerga bilketaren erdia soilik berreskuratzea espero dute aldundiek. Formula horrek koadratzeko, zorraren makinari berriro eragin beharko dio Gasteizko gobernuak. 1.784 milioi euro gehiago bilatuko ditu merkatuetan eta bankuetan, eta beste 768 milioi euro beharko ditu aurreko urteetako zorrak amortizatzeko eta interesak ordaintzeko. Etorkizunean ordaindu beharreko zama horren inguruan ez du aparteko kezkarik erakutsi Pedro Azpiazu Ekonomia eta Ogasun sailburuak: «Zorpetzearen ala ez zorpetzearen artean zalantza izatea okerreko zalantza da ». Gogorarazi duenez, interes tasa txikiei esker posible da merke eta erraz finantzatzea.

2021eko aurrekontu proiektua onartu zuen Jaurlaritzak atzoko bileran. Aurrekontu «anbiziotsua» dela ziurtatu zuen Azpiazuk, egoera larriak eskatzen duenaren parekoa: «Urteari indarrez heldu nahi diogu, pandemiari eta krisiari aurre egiteko». Sailburuak nabarmendu zuen ez dela murrizketarik izango gastuan. «Austeritatetik urrun dauden aurrekontuak dira, austeritatearen aurkakoak».

Sailek, 770 milioi gehiago

Kopuru bat nabarmendu zuen Azpiazuk: gastu erreala 770 milioi euro gehiago izango dela, %7,1 handiagoa. Sailek gastatzeko izango duten dirua izango da hori, baina horri batu behar zaio finantza gastuetarako jarritakoa, hau da, zorrak eta interesak ordaintzeko jartzen den dirua. Hori kontuan hartuta, %5,7 handituko da aurrekontua: iaz baino 668 milioi gehiago.

Hori bai, konparazio horiek 2020ko aurrekontu proiektuarekiko egindakoak dira, eta ez, berriz, 2020ko benetako gastuarekin. Izan ere, pandemiak eragindako gastuei aurre egiteko gastu bereziak egin ditu Iñigo Urkulluren gobernuak. Azaroan eguneratutako aurrekontua 12.143 milioi eurokoa zen. Horrekin alderatuz gero, 300 milioi gehiago gastatu nahi ditu datorren urtean Jaurlaritzak, %2,4 gehiago.

Ohikoa den moduan, Osasun Sailak izango du aurrekonturik handiena: hiru eurotik bat. Bere aurrekontua %6 handituko da, 236 milioi gehiago. Osakidetzak 70 milioi gehiago izango ditu inbertitzeko, eta hamalau milioi bideratuko dira txertoen inguruko gastuetara.

Hezkuntza Sailaren aurrekontua %5,7 handituko da, 3.108 milioi euroraino. Aurrekontuaren laurdena doa hezkuntzara. Batezbestekotik gora handituko da Haurreskolak partzuergora bideratutakoa (+%7,4), eta txikitu, berriz, EHUra doana (+%3,5).

Datorren urteko aurrekontuaren berritasun nagusietako bat da Covid Programa izeneko bat izango duela Jaurlaritzak. Sail batzuen artean banatzekoa izango da programa hori, eta 542 milioi euro izango ditu. Horretatik kopuru handiena, 185 milioi euro, osasun arloan egon daitezkeen gastu gehigarriak ordaintzeko izango da, eta beste 95,6 milioi hezkuntzan errefortzuko kontratazioak egiteko. Gainera, programa horretan 140 milioi euroko diru sail bat egongo da, urtean zehar pandemiak eragin ditzakeen ezusteko beharrak betetzeko.

Ikerketa eta garapenaren atala ere indartzea erabaki du Gasteizko gobernuak: urtero %6 handituko zuela agindu zuen Iñigo Urkulluk bere gobernu programan, baina datorren urtean hortik gora joango da, %9,7 handituta. «Zeharkako lerro bat» dela nabarmendu du gobernuak, hau da, sail askori eragiten diela, baina, batez ere, Ekonomiaren Garapenari (270 milioi) eta Hezkuntzari (169 milioi), haren esku baitago unibertsitatean ikerketa bultzatzeko programa.

Jaurlaritzako langileen soldatak %0,9 handituko dira, eta hori halako bi, berriz, DBSE diru sarrerak bermatzeko errentaren zenbatekoa (+%1,8).

Babes beharrik ez

Bihar eramango du aurrekontu proiektua Eusko Legebiltzarrera. 2020ko kontuak Ahal Dugu-ren babesarekin onartu zituen Urkulluren gobernuak, baina aurten horren beharrik ez du, gehiengo osoa baitute EAJk eta PSE-EEk. Edonola ere, beste talde politikoen babesa lortzen saiatuko dela ziurtatu du gobernuak. «Ez da bilbotarkeria bat, baina iruditzen zait zaila dela aurrekontu hauei ezezkoa esatea, gastua hainbeste handituta», ziurtatu du Azpiazuk.

Sidenorrek jakinarazi du datorren abenduaren 26an bertan behera utziko duela lantalde osoari -1.500 behargin inguru- eragiten dion aldi baterako lan-erregulazioa.

Zerga bilketa 2020ko azarora arte Bizkaian eta Gipuzkoan: Bilketak % 12,3 egin du behera Bizkaian eta % 8,3 Gipuzkoan azarora arte, aldundiek jakinarazi dutenez.