Alferrikakoak izan dira brexit-a goi bileratik kanpo uzteko saioak. Negoziazioen blokeatzea gainditzeko Urusula von der Leyen Europako Batzordeko lehendakariak eta Boris Johnson Erresuma Batuko lehen ministroak asteazken gauean egindako afaria ez zen amaitu xanpainarekin topaketa eginez, eta soilik adostu ahal izan zuten igande arte negoziatzen jarraitzea. «Erabaki irmo bat» hartzeko eguna izango da, eta erabaki hori izan daiteke negoziatzen jarraitzea gauzak bideratzen ari direlako. Baina horretarako jarrerak asko aldatu beharko liratekeenez, indarra hartzen ari den aukera da akordioa ezinezkoa dela.

Egoera horretarako prestatzen hasi da Europako Batasuna, eta larrialdi plan bat aurkeztu du Bruselak, urtarrilaren 1ean bi blokeen arteko harremanak eta garraioak ez daitezen erabat eten.

Hitz bitan, Europako Batzordeak proposatu du sei hilabetez luzatzea aire eta lur garraiorako baimenak, Erresuma Batuko hegazkinak, autobusak eta kamioiak EBren lurraldean sartzeko baimena izan dezaten. Proposamen horrek soilik balioko luke Erresuma Batuak erabaki bera hartuko balu EBko garraiobideekin.

Hegazkinei dagokionez, segurtasun baimenak eman nahi dizkie konpainia britainiarrei, kontinentearen eta uharteen arteko zerbitzuekin jarrai dezaten. Hori bai, baimenik ez lukete izango EB barruko hegaldiak egiteko. Euskal Herrian dabiltzan aire konpainien artean, IAG taldea (British Airways, Iberia, Vueling, Aer Lingus…) eta Easyjet lirateke kaltetuenak. AIG bere kapitalean aldaketak nahi ditu, %50 baino gehiago EBkoen esku geratuko balitz, EBko konpainiatzat joko bailuke Bruselak.

Lurreko garraioan, EB prest legoke urte erdiko baimen berezi bat emateko Erresuma Batuko kamioi konpainiei. Hori bai, mugan beharrezko tarifak ordaindu beharko lituzkete, eta dagozkien kontrolak igaro. Mantxa azpiko trenbideak eta Hego eta Ipar Irlanda lotzen dituzten autobusek ere baimena lortuko lukete.

Arrantzan, konplikatuagoa izan daiteke konponketa. Britainiarrei EBren uretan sei hilabetez arrantza egiteko baimena emateko prest dago Brusela, baina ohikoena kontrakoa da, hau da, europarrek Eskozian eta Ingalaterran arrantzatzea; egoera horri buruzko desadostasuna da akordioa eragozten duenetako bat.

Poloniak eta Hungariak jarritako hesi handia gainditu du Europako Batasuneko suspertze funtsak. Bruselako goi bileran, bi herrialde horiek ontzat hartu dute EBren 2021-2027 aurrekontuei jarritako betoa kentzea, funts horiek galtzeko aukerak urritzen dituen akordio bat erdietsi ondoren. Europako Parlamentuak gobernuburuek negoziatutakoari onespena emanez gero, aurrekontu proiektuak aurrera egingo du, eta harekin batera, 750.000 milioi euroren funts bereziak, Next Generation planak. Diru horretatik hamarnaka mila batzuk iritsi daitezke Euskal Herrira, eta batez ere trantsizio energetikora eta klima aldaketari aurre egiteko proiektuetara bideratuko dira.

EBko gobernuburuen goi bileraren lehen helburuetako bat zen aurrekontuaren korapiloa askatzea, eta arratsaldearen amaieran lortu egin zutela jakinarazi zuen Charles Michel Europar Kontseiluko presidenteak: «Akordioa lortu dugu aurrekontuei eta suspertze planari buruz. Orain has gaitezke horiek betetzen eta geure ekonomiak berreraikitzen».

Alemaniaren lana izan da Poloniaren eta Hungariaren betoa gainditzeko modua aurkitzea, Berlini dagokiolako EBko jarduneko lehendakaritza. Asteazkenean lortu zuen akordioaren aurreko bat, eta atzo, Europar Kontseiluak ontzat hartu zuen.

Arauen errespetua

Gatazka eragin zuen arauak ez du aldaketarik izango: Next Generation planaren dirua nahi duenak zuzenbide estatua errespetatu beharko du. Klausula hori Polonia eta Hungaria buruan zituztela jarri zituzten EBko beste kideek, nekatuta baitaude Varsoviako eta Hungariako gobernuen jokaera antidemokrata batzuekin. Gutxiengoen aurkako neurriak hartzea, prentsa askatasuna bortxatzea eta epaitegien independentzia ez errespetatzea leporatzen diete, besteak beste. Kontu horiengatik hainbat zigor espediente ireki dizkie Bruselak, baina oraingoz ez dute zigorrik jaso horien ondorioz, ez delako ahobatezkotasunik izan.

Klausulak hor jarraituko duen arren, ezartzeko aukerak gutxitu dituztela uste dute Poloniak eta Hungariak. Batetik, deklarazio bat lortu dute, zeinak esaten duen klausula «objektiboki, inpartzialki eta modu justu batean» soilik ezarri ahal izango dela, eta herrialde guztiei aplika ahal zaiela. Bestetik, herrialde batek zigor prozeduraren aurkako helegitea jarri ahal izango du Europako Justizia Auzitegian, eta hark izango du azken hitza.

Poloniaren eta Hungariaren kalkulua da haiek zigortzeko prozedura hasiko balitz ere luze joko duela auzitegiak epaia kaleratu arte, eta ordurako dirua gastatuta izango dutela. Aurrekontuetan eta beste kasu batzuetan ez bezala, Next Generation planari dagozkion erabakiek ez dute EBko kide guztien onespena behar, gehiengo batena baizik.

Gipuzkoako zaharren egoitzetako langileek protesta egin dute hainbat udalerritan, ELA eta LAB sindikatuek gaurko eta biharko deitutako bi greba egunekin lotuta.

Satse, ELA, LAB, CCOO, UGT eta ESK sindikatuek greba eguna deitu dute datorren urtarrilaren 28rako Osakidetzan, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan.

Covid-19a dela eta, ostalaritza itxita duten EAEko herriak 2020ko abenduaren 10ean. Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako herri hauetan ezingo lirateke tabernak ireki.

Precision Castings Bilbaoko (PCB) langileek ITP Aerori «presio egiteko» eskatu diete erakunde publikoei, haien ustez enpresak egin nahi dituen 136 kaleratzeak eragotzi daitezkeelako. Horretarako, baina, ITP «behartu» egin beharko dute, eta Jaurlaritzak, Bizkaiko Aldundiak eta Sestao eta Barakaldoko udalek horretarako ahalmena dutela uste dute. Era berean, argi dute partida kalean ere jokatuko dela, eta hainbat mobilizazio deitu dituzte Ezkerraldean hurrengo egunetarako.

«Sestaoko eta Barakaldoko ITP plantak dira egun Ezkerraldeko enpresarik garrantzitsuenak. Ezin dugu onartu eskualdean enplegua suntsitzen jarraitzea, are gutxiago eragotzi daitekeenean». Angel Rodriguez Precision Castings Bilbao langile batzordeko presidenteak (CCOO) hitz horiekin laburbildu zuen langileen jarrera, atzo goizean. ITP Aeroren fundizioa da PCB, eta 136 langileri eragingo dion erregulazio espediente bat du mahai gainean. Hilaren 23ra arte negoziatuko dituzte neurriaren baldintzak langileekin. Egun, 405 langile dira, finkoak denak, eta 45 urteko batez besteko adinarekin. Dena den, urtarrilean 620 langile inguru ziren, eta enpresak ez die kontratua berritu behin-behinekoei.

Langile batzordeak argi du zeintzuk diren negoziazio mahaian jokatu nahi dituen kartak. «Aurreikuspenen arabera, 2022. urterako susperraldi argia espero da hegazkingintzan; beraz, ez dugu ulertzen enpresak egiturazko neurriak hartzea», azaldu zuen Rodriguezek. Aurretik, baina, 2021. urtea dago, eta horri aurre egiteko behin-behineko neurriak proposatu dituzte bileretan. «Urte zaila izango da, eta litekeena da jaitsiera izatea eskaeretan. Baina badaude kaleratzeak eragozteko neurriak: aldi baterako erregulazioak… Hortik jo behar du konponbideak, eta urtebete barru egoera berriz aztertu». Sindikatuen arabera, ITP taldeak 105 milioi euroko irabazi zituen 2019an.

Enpresak negoziazioetan esan duenez, 2021ean ia erdiraino jaitsiko da ekoizpena, baina batzordean uste dute ez dela hainbesterako izango. Gainera, dagoeneko lantaldea murriztua dago behin- behinekoen kaleratzeekin. Mugimenduen atzean, baina, beste aldagai bat dago: Rolls Roycek ITP Aero saldu nahi du; eta erregulazioak asmo horrekin lotura izan dezakeela iritzi diote sindikatuek. Gauzak hala, erakunde publikoen laguntza eskatu dute. «Jarrera argia erakutsi behar dute. Hitzetatik ekintzetara pasatu behar dute eta enpresei presioa egin langileen adosturiko irtenbide bat exijitzeko». Sektorean inbertsio publiko handiak egin direla nabarmendu zuen Rodriguezek, eta hortik irits daiteke presiobidea.

Iragan astean, ELA sindikatuak jakinarazi zuen «luze gabe» lan karga berria espero dutela ITPk Zamudion (Bizkaia) duen plantan. PCBn harentzat egiten dute lan, eta albiste ona dela badakite, baina egun, epe laburrerako neurriak behar dituztela esan zuen Rodriguezek. Horiek lortzeko, bederatzi eguneko grebaldia eta hainbat mobilizazio antolatu dituzte hurrengo bi asteetarako. Nagusiak etziko eta hurrengo larunbateko martxak dira. «Ezkerraldean egin nahi duten harrapaketa eragozteko eskualde osoaren beharra dugu».

Catenaccio-a nagusi, oso laua joan zen atzo Europako suspertze funtsei buruzko Pedro Azpiazuren atzoko agerraldia. Oposizioak ez zuen lortu haren defentsa hausterik, eta sailburuak jarraitu zuen Europako Suspertze Funtsetara Jaurlaritzak aurkeztu asmo dituen proiektuen zerrendarik eman gabe, nahiz eta Azpiazuk esan gaiari buruz «egindako lanaren unean uneko emaitza azaltzera» zetorrela. Ziurrenez, guztiak ikus-entzule ugariagoko partidara zeuden begira, datorren asteazkenean Europako funtsei buruz Eusko Legebiltzarrean egingo den bilkura monografikora.

BALDINTZAK

ETA LEHEN BERTSIOAK

Joko arauak azpimarratuz egiten hasi zuen Azpiazuk Ekonomia eta Ogasun Batzordeko mintzaldia: «Europak lupaz begiratuko du plan bakoitzak jasotako osagaiek beren egutegia izan dezatela bete beharreko mugarriekin, horiek ez betetzeak baldintzatu egiten baitu Erresilientzia Mekanismoko funtsak jasotzea. Horregatik, proiektuek errealistak eta bideragarriak izan behar dute».

Epeei buruz, «daukagun informazioaren arabera, Espainiak urtarrilean bidali nahi du Europara bere planaren lehen bertsio bat, eta, ondorioz, Euskadik bere lehen bertsioa hilabete honetan bidali behar du», aipatu zuen Azpiazuk. Izan ere, Bruselako mailara joan aurretik, Espainiako ligan ere jokatzen dira Europako funtsak. Ekonomia sailburuak berretsi zuen funtsetarako proiektuen bere zerrenda hori abenduaren 29an onartuko duela Gobernu Kontseiluak, eta hori ere «lehen bertsio bat» izango dela zehaztu zuen.

LEHEN ZERRENDA HURA

Abuztuan Madrilera bidalitako proiektuen zerrenda hartaz ere hitz egin zuen sailburuak. Azaldu zuen Pedro Sanchezek hala eskatu ondoren bidali zuela zerrenda hura Iñigo Urkullu lehendakariak, erkidegoetako presidenteen konferentzia baten ostean.

IKUSPEGI ESTRATEGIKOA

ETA HERRI ARIKETA

«Gaizki ulertuak» sortzen ari den gaia «garbitu» nahi zuen atzo Azpiazuk: «Lehen zerrenda bat zen hura, ez behin betikoa, eta ez du inondik ere Euskadi Nexten onartuko dugun eduki globala jasotzen».

Baina, hala ere, ez zuen Euskadi Nexteko zerrenda horren xehetasun berririk eman, azaro bukaeran jada aletu zituen ildo eta gai orokorrez aparte. Proiektuen zerrenda osatzeko elkarrizketetan dabiltza oraindik, eta, Azpiazuren ustez, egitasmo zehatzak aipatzeak «zarata» sortuko luke. Gaineratu zuen Jaurlaritza osatzen ari den zerrendaren lehentasuna «Euskadik programa estrategiko propioa» izatea dela.

Zerrendarik ez, ezta zerrendara ekarpenik egiteko modurik ere. EH Bilduk eta Elkarrekin Podemosek kritikatu egin zuten Eusko Jaurlaritzaren jokaera. David Sotok (Elkarrekin Podemos) gaitzetsi zuen gobernuaren azalpen eskasak beti etorri direla oposiziotik eskatu direlako.

Mikel Otero EH Bilduko legebiltzarkidearen esanetan, Azpiazu oso berandu zebilen azalpenak ematen: «Hogei egun falta direnean zatoz, gai hau maiatzetik datorrenean». Oteroren ustez, Euskal Herriak bizi duen momentu estrategikoan, Europako funtsekin «herri ariketa bat» egin behar zen, baina EH Bilduko ezin izan du ekarpenik, ez delako izan horretarako tokirik eta unerik. Informazio gehiago nahi zuten oposizioko alderdiek, eta EH Bilduk Azpiazuri esan zion hark Madrili leporatzen dion jokabide bera duela.

ZALANTZAK ETA LEIHATILAK

Izan ere, Ekonomia sailburua hein batean kexu zen, Espainiako Gobernuarekin oraindik zalantza asko daudela Europako baliabide horietarako sarbideari buruz, «are gehiago erabaki delarik Estatuko Aurrekontuetan 27.000 milioi euroko diru saila sartzea 2021. urterako».

Eusko Jaurlaritza ikusiz joango da Espainiako Gobernuaren zein leihatilatara jo behar duen «ahalik eta baliabide gehien eskuratzeko». Bai Madrilgoei bai Bruselakoei buruzko zalantza horiengatik, Europako funtsei lotutako diru sail zehatzik gabe aurkeztuko ditu laster Jaurlaritzak bere aurrekontuak, baina lege baten bidez xedapenak izango dira, funts horiek une egokian kontuei gehitzeko.

UDALAK

Euskadi Next planeko zerrenda hori prestatzeko orduan soilik EAJk kontrolatutako erakundeekin hitz egitea ere leporatu zion oposizioak Azpiazuri, eta, besteak beste, soilik hiriburuetako udalekin hitz egin izana.

Sailburuak erantzun zien Eudel ari dela parte hartzen prozeduran, eta udalak biltzen dituen erakundeak ziurrenez horri buruzko informazioren bat emango duela gaur egitekoa duen batzarrean. Edonola ere, ziurtatu zuen Azpiazuk, izango dira tresnak eta moduak funts horien eragina udaletara eta tokiko erakundeetara irits dadin.

Ekonomia eta Ogasun sailburuaren ustez, «oraindik denbora asko izango da hitz egiteko; denbora izango dugu lantzeko eta hobetzeko», eta prozesua «dinamikoa» izango dela gaineratu zuen. «Eta etorriko gara azaltzera. Gaur, oraintxeko emaitza esplikatzera etorri gara, eta oraindik ez da golik egon. Baina gola sartzen ari garenean ere etorriko gara esplikatzera, zein izan diren jokaldiak eta golak».

Eusko Jaurlaritzak erronka handi bat jarri dio bere buruari: 2030erako haize errotekin loturiko energia egungoaren halako lau izatea. Helburu horri begira, Aixeindar sozietate publiko-pribatua sortu zuen iaz, Iberdrolarekin batera, eta atzo eman zituen ezagutzera bere lehen asmoak. Arabako mendietan lau parke eoliko jartzeko baimena eskatuko du, 250 megawatteko potentziarekin. Aurrera egingo balute, nabarmen handituko litzateke gaur egungo ahalmena (%163 gehiago), Jaurlaritzaren menpeko lurraldeetan, 153 megawatteko (MW) potentzia baitago instalatuta orain.

Zehazki, Arkamon, Iturrietako mendietan, Azazetan eta Labrazan jarri nahi dituzte haize errotak. Arkamokoa litzateke handiena, 95 MWeko ahalmenarekin. 75 MWekoa izango luke Iturrietako mendietakoak, eta 40 MWkoa Azazetakoak eta Labrazakoak.

Arantxa Tapia Ekonomiaren Garapenerako, Jasangarritasun eta Ingurumeneko sailburuak atzo adierazi zuenez, parke horiek martxan jarriko balira. «urrats garrantzitsua» egingo litzateke energia berriztagarrien produkzioa eta kontsumoa handitzeko. «Urrats txikia badirudi ere, mugarri historikotzat hartzen dugu», azpimarratu zuen.

Ezustekoa aldundiarentzat

Hori esan eta ordu gutxira, Ramiro Gonzalez Arabako ahaldun nagusiak aitortu zuen ezustean harrapatu zuela albisteak, eta esan zuen ez zuela iragarritako tramiteen berri. Oro har «halako egitasmoen» alde dagoela adierazi zuen, baina ohartarazi zuen ezinbestekoa dela ingurumen eta bestelako lege eskakizunak errespetatatzea.

Izan ere, proiektuok ez daude polemikatik salbu. Iturrietako mendiak, adibidez, 2015ean sartu zituzten Natura 2000 sarean, eta hegazti nekrofagoak kudeatzeko EAEko planean ere azaltzen da, interes bereziko eremu gisa. Aurtengo otsailean, Arabako Ingurumen eta Hirigintza diputatu Josean Galerak iradoki zuen aldundiak ez zuela babestuko han haize errotak jartzea. «Ezin dut argiago izan: mugak dituen kokaleku bat da», azpimarratu zuen EH Bilduren galderei erantzunez. Hilabete batzuk lehenago hasi zen Aixeindar proba batzuk egiten inguru horretan, baina 2020ko urtarrilean ezezagun batzuek bota egin zuten horretarako instalatutako dorre bat; ekainean, Arraia-Maeztuko udalak (EAJ) bertan behera utzi zuen baimena, sozietateak ingurumen lizentziarik ez zuelako.

Aurreko hamarkadan ere Eusko Jaurlaritzak eginak zituen saioak inguru horretan. 2002ko Energia Eolikoaren Plan Sektorialean jaso zuen kokapen posible gisa, baina erabakiak hautsak harrotu zituen, eta, herritarren eta ekologisten presioen ondorioz, proiektua eten zuten. 2008an, aldundiak han parke eoliko bat egitearen aurkako txosten bat kaleratu zuen.

Aixeindar ez da afera horiei buruz mintzatu, eta ez du epeei buruzko xehetasunik eman, baina baimenen inguruan jakinarazi du Espainiako Ekologia Trantsizio eta Erronka Demografiko Ministerioan eskatuko duela Iturrietan parke eolikoa eraikitzekoa, eta gauza bera egingo duela Arkamokoarekin eta Labrazakoarekin. Azazetakoa, berriz,Eusko Jaurlaritzaren Ekonomiaren Garapenerako, Jasangarritasun eta Ingurumen Sailean eskatuko du. Aixeindarrek azaldu duenez, tramitazioa leku ezberdinetan aurkeztearen arrazoia hauxe da: batetik, proiektuaren potentziaren arabera egin behar dela (50 MWetik aurrera Estatuko erakunde eskudunaren aurrean); eta, bestetik, proiektuak autonomia erkidego bati baino gehiagori eragiten dielako —Labrazakoak Nafarroa ere ukitzen du—.

Baina Arabako mendialdean ez ezik, beste eremu batzuetan ere haize errotak jartzeko lekuen bila ari da konpainia. Jakinarazi du neurketak egiten ari dela, «tokian tokiko potentziala ezagutu nahian eta egitasmo berriak abiarazteko aukera ebaluatzeari begira». Aixeindarrek justifikatu duenez, «kontsentsu erabatekoa» dago energia eolikoa sustatzeko, «ekonomiaren deskarbonizazioari eta klima aldaketari aurre egiteko tresna edo palanka gisa». Eta nabarmendu du euskal industriak «punta-puntako enpresak» dituela parkeen diseinua, prestaketa eta ekoizpen osoa aurrera eramateko. Antzera mintzatu zen Tapia. Azpimarratu zuen Aixeindarrek aurkeztutakoa «Euskadiko eta Euskadirako energia sortzea eta kontsumitzea ahalbidetuko duen» egitasmo bat dela eta «enplegua sortzeko aukera bat».

Nafarroan bizkorrago

Koronabirusaren krisiak beste etenaldi bat eragiten ez badu, hurrengo hilabeteetan eta urteetan energia eolikoak beste suspertze bat izango du Hego Euskal Herrian —Ipar Euskal Herrian ez da proiekturik martxan—. Ohi bezala, Nafarroan doaz bizkorrago proiektuak —han dago Euskal Herrian instalatutako potentziaren %80tik gora—, eta ekainetik martxan da Euskal Herriko parke eoliko handiena, Cavarrekoa. Valtierrako eta Cadreitako lurretan dago, eta Iberdrolaren proiektua da. Berez, lau parke biltzen ditu, eta 32 haize errota, Siemens Gamesak egindakoak.

Orain arte, parke gehienak Iruñerritik behera kokatu badira ere —Leitzako Aritz-Kornieta da salbuespena—, iparraldean ere badira orain proiektu batzuk. Lesakako Agiña eta Gardelegi mendien inguruan, adibidez, tramiteak hasi dituzte Nordexek eta Accionak, 11 haize errota jartzeko. Bizilagun batzuk Endara Bizirik plataforman batu dira, eta aurkako kanpaina bat abiatu dute: salatu dute parke eolikoak «ingurumen balio eta ondare arkeologiko eta historiko handiko» inguru bat suntsituko lukeela. Inguru hori Gipuzkoako Aiako Harriko parke naturalaren mugan dago.

2016-2017 urteetan Osakidetzak egindako lan-eskaintza publikoan ustez hainbat azterketa filtratu izanagatik abiatutako auzian, epaileak beste lagun bat inputatu du.

Eusko Jaurlaritzak ez du aurrekontuetan Europako funtsen partidarik sartuko. 2020ko abenduaren 29an onartuko du ‘Euskadi Next’ programaren lehen bertsioa.