Confebasken atzoko batzarraren ostean egin zituen adierazpenok. Zubiaurrek etorkizun beltza aurreikusi du. Azaldu du Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako BPGa %9 inguru jaitsiko dela, eta langabezia %15 inguru izango dela urte amaierarako: 45.000 lanpostu galduko direla.
Hori ikusirik, Zubiaurrek uste du itun handi batek lagundu egingo lukeela ekonomia suspertzeko giro aproposa sortzen. Gizarte eragileen arteko akordioen garrantzia azpimarratu du, bideragarritasuna bermatzeko eta enpresek «neurri traumatikoagoak» hartu behar ez izateko. Uste du hiru lurraldeetako eta autonomia erkidegoko finantza publikoak ondo daudela «ezohiko zorpetze» bati aurre egiteko, baina azpimarratu du «gobernu indartsuak» ezinbestekoak direla .
Rolls-Royce multinazionalaren jabetzakoa da ITP, eta guztira 4.000 langile inguru ditu Euskal Herrian eta beste sei herrialdetan: neurriak seiehun laguni eragingo lieke. Taldeak ez du zehaztu nola Euskal Herrian dituen lau plantetan, Bizkaian denak: Zamudion, Derion, Sestaon eta Barakaldokon. 1.900 behargin, guztira.
Enpresak adierazi du ITP Aeroren kaleratzeek ez dutela lotura zuzenik Rolls-Roycek maiatzaren 20an iragarritakoarekin. Horiek ere eragin dezakete Bizkaiko plantetan, bereziki ingeniari eta bulegoetako langileen artean.
ITP Aerok jakinarazi du bere doikuntza plana langileen ordezkariekin negoziatuko duela aldi baterako enplegu erregulazioak amaitzen direnean; alegia, uda ostean, Madrilek ez baditu gehiago luzatzen. Carlos Alzola zuzendariak ziurtatu duenez, saiatuko dira «inpaktu soziala mugatzen eta lanpostuak ahal den neurrian babesten».
ELA sindikatua gogor mintzatu da erabakiaren aurka. Enpresaren jokamoldea salatu du, langileek ez baitzuten neurriaren berri, eta azpimarratu du komunikabideei informazioa «filtratu» baino ordu batzuk lehenago jaso dutela haiek. «Modus operandi hori lantaldean izua sortzeko interesen ondorio baino ez da». Tapia sailburuari, berriz, egotzi dio «informazioa ezkutatzea» eta enpresen «notario gisa» aritzea, «hain dramatikoak» diren egoeren aurrean.
«Atsekabe handiz»
Ohar batean, ITP Aeroko buru Alzolak azaldu du langileak kaleratzeko erabakia «atsekabe handiz» hartu behar izan dutela. Azpimarratu du hegazkingintzaren industria «inoizko krisirik handienean» dagoela koronabirusaren ondorioz, eta zehaztu du motorren salmenta % 50 inguru jaitsi dela, eta beharrezkoa dela «egiturazko aldaketetara eta tamaina txikiagoko merkatu berrietara egokitzea».
Ziurtatu du neurria hartu aurretik ahal zuten guztia egin dutela. «Krisia hasi zenetik, lan kargaren beherakada ahal den neurrian arintzeko neurriak lantzen aritu gara. Neurri horiek erabilgarriak izan dira epe laburrean enplegua babesteko, baina ez dira jasangarriak epe luzera. Gaur [atzo] iragarritako kopurua ITP Aero enpresa indartsua eta lehiakorra izaten jarraitzeko epe ertainerako plan baten barruan dago», azaldu du.
Horren harira, Alzolak adierazi du enpresak bere produktu eta zerbitzuen teknologian inbertitzen jarraituko duela. Iaz, 95 milioiren irabaziak lortu zituen, aurreko urtean baino %37 gehiago. 983 milioi fakturatu zituen, %11 gehiago. Salmenten %67k aeronautika zibilarekin izan zuen lotura, eta %18k, militarrarekin. Gainerako %15ak, mantentze lanekin. Iazko azaroan lantegi berri bat zabaldu zuen, Deriokoa.
ELAren ustez, zuzendaritzak oharrean aipatzen duen krisia «egoeraren araberakoa da guztiz», eta aurreko urteetan izandako irabaziak eta egindako inbertsioak gogoratu ditu. Salatu du enpresak egungo testuingurua bilatu nahi duela «lan baldintzei eraso egiteko».
1989an sortu zuten ITP Aero, Eusko Jaurlaritzaren, Espainiako Gobernuaren eta Euskal Herriko Sener ingeniaritza enpresaren babesarekin, eta hasierako akziodunen artean, Rolls-Royce multinazionala geratzen da soilik.
Hegazkingintzak indar handia hartu du azken urteetan, Araban eta Bizkaian nagusiki. ITP Aero, Aernnova, Aratz, Alestis, Sener, Aciturri eta beste 50 talde biltzen dituen Hegan klusterreko enpresek 5.000 langile dituzte Hego Euskal Herrian, eta beste 10.000 kanpoan. Apirilean ohartarazi zutenez, krisiak luzarorako kalteak eragingo ditu sektorean. Airbus da haien bezero nagusietako bat, eta heren bat txikitu du ekoizpena, eskarira egokitzeko.
Oroitzapenak erreskadan datoz. Duela hamar urte, Altsasutik Iruñerainoko martxa egin zuten langileek fabrikaren itxiera salatzeko, orain Agoizkoek egin duten moduan. Ainize Albarracin eta Angel Altsasuko langileak ziren duela hamar urte, eta ondo gogoan dute orduko itxiera. «Arratsaldeko seiak ziren, eta irratiaren bidez izan genuen itxieraren berri», gogoan du Albarracinek. Oraingoan ere, prentsaren bidez jakin dute. Azkenean, itxiera bera da garrantzitsuena, baina moduekin ere minduta daude Agoizko 239 langileak. «Orduan ere gaizki eta berandu abisatu ziguten; jakiten azkenak izan ginen. Mobilizazioak ildo berean doaz», dio Angelek.
Felix Erdozain agoiztarra ustekabean harrapatu du berri lazgarriak. «Gaizki bizi dugu egoera; ez dakit nola eraman daitekeen hau dena. Egun batetik bestera kalean ikusten duzu zeure burua, eta gaizki nago», azaldu du.
Ainize Albarracinek, berriz, zantzu txarrak ikusten zizkien enpresaren azken mugimenduei. Altsasukoaren ondoren, Imarkoaingo lantokian egin zuen lan, eta hura ere egun batetik bestera itxi zuten. Izan ere, batetik, kudeatzaileak eta produkzio buruak fabrika utzi zuten urtarrilean, eta beste kudeatzaile bat etorri zen: «Erabakia aspaldi hartua zuten. Kudeatzaile hau sartu zen horretarako, ixteko». Bestetik, pandemiaren eraginez geldi egon behar izan duten egun batzuk «zorretan» utzi dizkie enpresak, eta, langileen batzordeak aldi baterako erregulazioa aurkezteko eskatu zienean, ez zuten nahi izan: «Jakina, sei hilabetean inor ez kaleratzera behartuta zeuden bestela». Azkenik, behin-behineko 70 langileei ekainaren 30ean amaitu zitzaien kontratua. Guztiei. Egun hartan iragarri zuen itxiera enpresak.
«Beti daude seinaleak, baina ez dituzu bata bestearen atzean jartzen eta elkartzen neurria izan arte», onartu du Javier Lorenzo iruindarrak. Egunero joan eta etorri ibiltzen da Iruñetik Agoitzera. Orain, bidea oinez egin du. Itxiera iragarri aurreko zantzu guztiok ziurgabetasuna eragin diete langileei: «Hainbeste denbora generaman horrela… Bai eta ez, ez eta bai. Istripuek ere gora egin dute kezkaren ondorioz. Azkenean atseden hartzen duzu, baina ez da polita egoera», aitortu du, haserre.
Martxa aurrera joan ahala, nekea nabari da aurpegietan, baina batasunak eta bazterretan nabaritzen duten elkartasunak indarra ematen diete. Auto askok tutua jo diete. 09:00ak baino lehen, Sarrigurengo egoitzara iritsi dira, eta han lankide gehiago dituzte zain, azken txanpa egiteko gertu. Gora Siemens Gamesako langileen borroka irakur daiteke gertu den biribilgune handi bateko horman.
Deslokalizazio hutsa
Asteazkenean, Bilbon, taldeko buruzagiek berretsi zuten Agoizkoa ez zela lantoki produktiboa, eta erabakia «saihetsezina» zela. Langileek ez dute ulertzen argudioa. «Langileko orduko kostu garestiagoa dugula diote, baina beste planta batzuetan inbertitu dute eta hemen ez», dio Lorenzok. Ustez, produktibitatearen kontzeptuak beste aldagai batzuk hartu beharko lituzke aintzat —teknologia eta giza ezagutza, adibidez—, baina langileek argi dute deslokalizazio bat dela, eta lan kostu merkeagoa bilatu nahi dutela Marokon edo Portugalen.
Itxierak oihartzun politikoa ere badu. Izan ere, Siemens Gamesaren jatorria publikoa da: EHN, behinola Nafarroako enpresa sare publikoaren harribitxia zena. Angelen ustez, duela 11 urte Agoizko lantokiaren aldeko apustua egin zen «urtegiagatiko konpentsazio moduan», orduko gobernuak esku hartu zuelako. Orain, kokagunea arrazoi gisa erabiltzen du Siemens Gamesak, Bilboko portua 200 kilometrora dagoela arrazoituta. «Duela hamar urte bazekiten hori. Argudio hori ez doa inora. Altsasu egokiago izan zitekeen, sarbide hobea duelako eta autobidea berehala». Haren ustez, gakoa da izen bikoitz horretan Siemensek Gamesa xurgatu eta ezabatu duela: «Lehen, Gamesa zenean, gobernuek zeresan handiagoa zuten, bertako enpresa zelako. Siemens multinazional bat da, eta zer egin diezaioke gobernu batek? Kilimak».
Bost langiletik bat Agoitzen bizi da, eta eskualdeak nabarituko du albistea. «Herriko ekonomiarentzat astindua da. Hogei alokairu eten egingo dira, eta tabernei, gasolindegiei… denei eragingo die», aipatu du Felix Erdozainek.
Zazpi orduren ostean, parlamentura iritsi dira, txalo artean. Hori, baina, ez da azken helmuga. Arratsaldean biltzarra dute herrian. Gaur, zuzendaritzarekin hirugarren bilera izango dute, eta bihar, 19:00etan, manifestazioa Agoitzen itxieraren aurka. Badakite oso zail dagoela, baina, pausoka, ahalegin guztiak eginez, amaitu arte jarraitu nahi dute borrokan.
Arabako tutugileak mundu osoan bostehun lagun kaleratzeko asmoa du, bere lantaldearen %20, eta atzo zehaztu zuen horietatik zenbat izango diren Euskal Herrian. Duela hiru hilabete murriztu zituzten zuzendaritzako kideen soldatak, eta enplegua aldi baterako erregulatzeko dosierra aplikatu zieten Amurrio eta Laudioko seiehun langileri —guztira zortziehun inguru dira—.
Tubacexek, guztira, 25 milioi euro baino gehiago aurreztu nahi ditu 2021ean. Haien arabera, soldadurarik gabeko tutu herdoilgaitzen sektorea, egiten duten produktuarena, krisian dago duela urte batzuetatik, eta horregatik diote erabakia ez duela COVID-19aren krisiak soilik eragin. Enpresak dioenez, azken urteotan merkatuak %50etik gorako beherakada izan du, eta hori are gehiago okertu da petrolioaren prezioak behera egin duelako eta lehia handia delako.
Sindikatuak, borrokara
ELA sindikatuak, ordea, esan du Tubacexek azken urteetan etekinak milioika metatu dituela: «Kezkatzekoa da zuzendaritzak COVID-19aren osasun krisia baliatu nahi izatea era guztietako murrizketak egiteko». Sindikatuak argi utzi du enpresako zuzendaritza aberastu egin dela urte oparoetan, eta orain abagunea baliatu nahi duela lan baldintzei erasateko. Horregatik, borrokara joko duela iragarri zuen.
Horrez gain, ELAk kritikatu egin du Arantza Tapia Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapenerako sailburuak erakutsitako jarrera; hark herenegun esan zuen Tubacexena oso albiste txarra dela, baina «errealismoz» onartu behar dela. Enpresari kritikarik ez egin izana gaitzetsi du sindikatuak, baita langileekiko elkartasunik adierazi ez izana ere: «Tamalez, sailburua berriz ere patronalaren alde lerratu da». Izan ere, Iñaki Garcinuño Cebek Bizkaiko patronaleko presidenteak Tapiarekin bat egin zuen atzo, eta esan zuen enpresek halako neurriak hartzea beste aukerarik ez dutela bizirik irauteko.
TTI-Aceralava enpresako langile batzordearen iritziz ere diskurtso merkea da Tapiarena, eta lanpostuak defendatzeko eskatu diote. Haien ustez, begi bistakoa da enpresaren asmoa dirua irabaztea dela, «euren esfortzuarekin enpresa mundu mailan kokatu duten langileei eta familiei garrantzirik eman gabe». Tubacexen jokabidea harrigarritzat jo dute: «Berriz martxa hartu baino lehen erabaki dute bide erraza hartu eta langileak kaleratzea».
Langileen ordezkariek argi utzi dute ez dutela neurri traumatikorik onartuko: «Egungo hitzarmena betetzeko dago, eta Amurrion eta Laudion lana sortu eta inbertsioak egiteko hitza eman zuen zuzendaritzak».
LAB sindikatuak, berriz, esan zuen Tubacexen kontuen azterketa eginda argi ikusten dela nahiko ona dela enpresaren egoera ekonomikoa, berregituraketa prozesurik gabe langileen etorkizuna bermatzeko modukoa. «Tubacexek lan harremanen eredu berri bat ezarri nahi du, langile merkeak eta malguak kontratatzeko modua emango diona».
Urte hasieran, tutugileak 800 milioi euroren salmentak egitea jarri zion helburutzat bere buruari, baina gauzak erabat aldatu dira. Ekainaren bukaeran, taldeak esan zuen urtea galerekin itxiko duela, baina baita EBITDA positiboari eutsiko diotela ere, «kutxa erre gabe eta funtsezko inbertsioak gelditu gabe». Taldeak finantza egoera ona duela ere gaineratu zuen.
Pandemiak ekarritako jokaleku berrian herrialdeek hartu dituzten neurriek aztarna argia utzi dute; beraz, kontuen osasunean. Defizitak aztertzen hasita, eta, kontuan hartuta herrialde guztiek ez dutela helarazi, Maltari dagokio desorekarik handiena (-%8,5); haren atzetik daude Errumania (-%7,2) eta Belgika (-%6). Bakarrik Alemaniak eta Luxenburgok eusten diote superabitari urteko lehen hiruhilekoan, %1 eta %0,1ekin hurrenez hurren.
Zorra ere gora
Zorrari dagozkion datuak ez dira hobeak, noski. Urteko lehen hiruhilekoan, 10,26 bilioi euroko zorra metatu dute euroguneko kideek, eta 11,06 bilioi, berriz, Batasuneko guztiek. Hala, euroguneko zorra 238.000 miloi handiagoa da iazko azken hiruhilekoaren aldean, eta 229.000 milioi handiagoa EB osoan. Horrek esan nahi du zorraren ratioa %86,3ra igo dela urteko lehen hiru hilabeteetan; %84,1 zen iazko azken zatian. Batasunean, %79,5 da ratio hori, eta, iazko amaieran, %77,7 zen. Ez da datu hain txarra, oraindik; duela urtebete, esaterako, euroguneko eta EBko ratio horiek handiagoak ziren: zehazki, %86,4 eta %80.
Defizita eta zorra gora doaz, beraz, baina Eurostatek garbi utzi du okerrena ez dela iritsi, eta datorren hiruhilekoak islatuko duela benetan kontu publikoen gainbehera zein mailakoa izan daitekeen luze gabe. «Egoerari aurre egiteko neurrien eta politika mailako erantzunen eragina bigarren hiruhilekoan osatuko dela aurreikusi dute. «Finantzaketa beharren gorakada egongo da islaturik».
Eurogunean, gehien zorpeturiko herrialdeen zerrendan ez dago aldaketarik, eta gehien zorpetuaren titulua Greziarentzat da, berriro; haren zor publikoa %176,7 da; atzetik datozkio Italia (%137,6), Portugal (%120), Belgika (104,4), Frantzia (101,2) eta Espainia (%98,8). Italia eta Espainia izan dira gehien zigorturiko estatuak koronabirusaren krisian, eta urte amaierako beren zor publikoak asko igoko zaizkiela aurreikus daiteke. Espainiak, esaterako, %100 ingurutik %120rako zuloa egin dezakeela aurreikusi dute analista askok. Krisirik gogorrena, hala ere, Greziak jasan dezake, berriro.
