Arabako tutugileak azaldu duenez, murrizketak eta dagoeneko hartzen ari diren beste neurri batzuekin 25 milioi euro baino gehiago aurreztu nahi ditu 2021ean. Adierazi du erabaki hori hartu duela egoera ekonomikoaren ziurgabetasunagatik eta sektorean dagoen lehia handiagatik. Azken urteotan merkatuaren bilakaera negatiboa dio: %50etik gorako beherakada egon dela, eta are gehiago okertu dela petrolioaren prezioak behera egin duelako eta COVID-19aren krisiagatik.
Enpresa gaur bilduko da Laudioko, Amurrioko eta Aceralavako enpresa batzordeekin. Sindikatuen arabera, oraingoz ez dute izan berregituratze planaren berri, eta Tubacexek jakinarazitakoa soilik dakite. Taldeak, berriz,«akordio handiak» lortzeko asmoa duela esan du.
Egoera, horren txarra?
LAB Sindikatuaren iritziz, Tubacexen kontuen eta balantzeen azterketa eginda, «argi ikusten da nahiko ona dela enpresaren egoera ekonomikoa, berregituraketa prozesurik gabe langileen etorkizuna bermatzeko modukoa».
Aurten, tutugileak 800 milioi euroren salmentak egitea jarri zuen helburutzat, baina gauzak erabat aldatu dira, eta, ekainaren bukaeran, taldeak esan zuen urtea galerekin itxiko duela. Hala ere, gehitu zuten taldearen EBITDA positiboari eutsiko diotela, «kutxa erre gabe eta funtsezko inbertsioak gelditu gabe», eta taldeak finantza egoera ona duela.
Beraz, LABen ustez, enpresa enplegua suntsitzera eraman duena ez da egungo egoera: «Tubacexek lan harremanen eredu berri bat ezarri nahi du, langile merkeak eta malguak kontratatzeko modua emango diona».
Arantxa Tapia Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapenerako sailburuak, berriz, Tubacexena oso albiste txarra dela esan zuen atzo, baina «errealismoarekin» onartu behar dela. Halako gehiago espero dituela ere aitortu zuen.
Aurreko krisi handiak Batasunaren joskurak behartu bazituen, oraingo goi bilerak balio izan du horiek berregiteko, nahiz eta mesfidantzak agerikoak diren oraindik ere. Horixe azpimarratu zuten atzo parte hartzaile guztiek. Emmanuel Macron Frantziako presidenteak: «Europarentzat egun historikoa da». Eta Angela Merkel Alemaniako kantzilerrak: «Europak erakutsi du gai dela hain egoera berezian bidea egiteko». Bileretan jarrerarik irmoena agertu duen Herbehereetako lehen ministro Mark Ruttek ere txalotu zuen akordioa: «Ona izango da merkatu komunerako».
Parisen eta Berlinen bat egiteak eta, bereziki, Berlinek aurreko krisian izan zuen jarrerarekiko izan duen aldaketak baldintzatu dute negoziazio prozesua. Orduan, iparraldeko eta hegoaldeko estatuen arteko talka irudikatu zen. Orain, Alemania mahaiaren beste aldean eseri da, eta lehengoari eutsi diote Herbehereak buru zuen Xuhurren Taldeak —Frugal Four —: kontrol gehiago ezarri nahi zuten Europako laguntzak jasotzen dituzten herrialdeen gainean, dirua erreforma ekonomiko sakonetara bideratzeko: lan sisteman eta pentsioetan, adibidez.
Baina horri uko egin gabe, haiek ere joan dira beren diskurtsoa modulatzen. Hasieran, Batasunaren zorpetzearen aurka azaldu ziren; hori galduko zutela ikusi zutenean, diru laguntzak murrizteko borrokari ekin zioten. Azkenean, poltsa hori %22 gutxitzea lortu dute, eta estatuek kredituen bidez ordainaraztea laguntzen erdia. Beste onura batzuk ere jaso dituzte. Batetik, kontrola handiagoa izango da hasierako egitasmoan ezarritakoa baino, nahiz eta troikaren mamua uxatu duten. Eta iparraldeko herrialdeek Batasunaren aurrekontuetan egiten duten ekarpena apalagoa izango da, laguntza txeke handiagoak izango dituztelako.
Denak irabazle
Laguntzen behar gehien izango duten herrialdeek hasiera-hasieratik bat egin dute Frantziaren eta Alemaniaren proposamenarekin. Eta laguntzena murriztu bada ere, pozik azaldu dira akordioarekin. Pedro Sanchez Espainiako gobernuburuak Bigarren Mundu Gerra osteko Marshall plana-rekin konparatu du, eta jakinarazi du 170.000 milioi espero dituztela, laguntzak eta kredituak erdibana. Horrekin lotuta, iragarri du konferentzia bat antolatuko duela autonomia erkidegoetako presidenteekin, planaren berri emateko. Jaurlaritzak atzo azaldu zuenez, hainbat proiektu lantzen ari da Madrili laguntzak eskatu ahal izateko. Oso kritiko azaldu dira, berriz, ELA eta LABk sindikatuak. Azpimarratu dute negoziazioetan baldintzak okertu direla eta «soilik kapitalaren interesak» hartu dituztela kontuan.
«Zarautzen (Gipuzkoa), berez, joan den asteburua eta datozena izaten dira udako onenak, kanpokoak etortzen direlako baina herrikoak ere oraindik hemen daudelako». Eguzki tabernan, ordea, jende gutxi ibili da azken egunetan, herrian izan den koronabirus fokuaren ondorioz. Josune Iruretak, jabeak, azaldu du esperotakoaren erdia saldu dutela: «Kaleak triste daude, eta, gainera, barran ezin denez egon, terraza betea ikusten dutenak ez dira sartu ere egiten. Txikiterorik ere ez dugu».
Jende gutxi ibili izanaren arrazoi ugari daude, eta horietako bat da herriko gazte kuadrilla asko konfinatuta daudela: «Gehienek ostiralean eta larunbatean egin zuten PCR proba, eta, emaitzak jakin bitartean gutxienez, etxean sartuta egon dira».
Erakundeek eta komunikabideek Zarauzko malekoiko tabernen gainean jarri dute begirada azken egunetan. Denak, ordea, ez dira festarako, eta Xarabi tabernan, adibidez, normaltasunez jarraitu dute. Zerbitzari gehienak gazteak dira: «Gure arteko txandak aldatu behar izan ditugu probak egiteko, eta pare bat langile gutxiagorekin gabiltza; negatibo eman dute, baina prebentzioz etxean geratzeko agindu diete».
Telmo Iruretagoiena hango arduradunak dio jende gutxixeago ibiltzen dela, baina ez askoz gutxiago: «Igarri da, baina ez dut uste jendeak halako beldurrik duenik». Iruretagoienak aurreko asteetan baino atzerritar gehiago ikusi ditu, gainera. Horretaz kexu dira terrazan eserita dauden bezero batzuk: «Herriko gazte kuadrilla osoak etxean sartuta daude; zaharrak, zahar etxeetatik irten ezinik… eta turistak libre?».
Agerraldiek ondorio jakin batzuk ekarri ditu Zarautzen. Kirkilla Jatetxean, adibidez, edukiera erdira mugatu behar izan dute. Hango sukaldaria da Iker Albizu: «Gehiago eragin dute ezarritako neurriek beldurrak baino; batek edo bestek egin du atzera, adinekoak zetozelako jatera edo talde handia zirelako, baina salbuespenak dira. Lana egin dugu». Hala, Zarauzko fokuak ez die berdin eragin ostalari guztiei. Neurriek eragin diete batzuei, jendearen beldurrak besteei, eta gutxi batzuek ez dute ixtea beste aukerarik izan.
Iruñean, kezkak gora
Iruñeko ostalaritzan ere kezka erabatekoa da azken albisteengatik. Labrit frontoiaren alboko Jesus Mari ostatuan mahaiak jartzen dabil Alberto Diaz jabea. «Egoera zaila da» harentzat, etengabe aritu behar baitira terrazako mahaiak garbitzen. Jendea, halaber, uzkur dago, «beldurrez». Sanferminik ez zela egongo «barneratua» zuen, baina okerragoa da aurrera begirakoa: «Helburua da uda pasa dadila eta udazkenean eta neguan ikustea ea zer datorren».
Niza ostatuko Gorka Lureren arabera, iragan berri den asteburua «desastre hutsa» izan da Iruñerri osoan: «Ezagun batek taberna bat du Atarrabian, eta gauza bera esan dit». Maiatzaren 25etik, ireki zutenetik, gorabeherak izan dituzte. «Lehen bizpahiru asteetan ongi ibili zen. Gero, beste tabernek ere ireki zutenez, okerrago, baina, sanferminen aurretik, nahiko ongi». Horretarako, aldi baterako erregulaziotik atera zituzten langileak, baina bik utzi egin zuten, eta paradoxa bat sortu zaie hor ostatuei: «Langile gehiago behar ditugu lan bera egiteko, bestela ez baikara iristen». Haatik, beldurra berehala nabaritzen dute kontsumoan. «A bidea hartzen baduzu, erratu egingo duzu, eta B bidea hartzen baduzu ere bai. Ez dakigu zer egin, nola jokatu». Erregulazioan berriro sartuz gero, baldintza okerragoetan izango dela uste du.
Adolfo Larraza Olaberri erretegiko jabearen arabera, «hiru hilabetean 22 lagun geldirik egotea gogorra» izan da, baina «ilusioz»ireki zuten, eta «are ilusio handiagoaz» ikusi dute bezeroen onarpena. Segurtasun neurriak jarri dituzte: langile bat espresuki dute une oro zer egin aholkatzeko, eta bezeroek «eskertu egin dute» ekarpen hori: «Igandean, sendiekin lan egin ohi dugu, eta gazteak joan dira aurretik. Segurtasuna ikusi ostean, berehala adineko gurasoekin etorri dira. Orain egoera normal batean bezala gaude».
Baina ez da hala. Alde batetik, bezeroen %75 sar daitezke, eta, horrenbestez, bi langile aldi baterako erregulazioan daude oraindik. Bestetik, Larrazak aitortu duenez, albisteek berehalako isla dute negozioan. Agerraldiak ugaritu ahala, erreserbak atzera botatzeko deiak etorri ohi dira. «Hau gehiagora doa, eta gobernuak ez du dirurik. Garai bat iritsiko da non erabaki beharko den itxi edo utzi, baina ezin daiteke itxi, eta ezin daiteke utzi ere. Oso zaila da».
Bilbo, karramarroen antzera
Bilboko tabernek ere nabari dute giro aldaketa. «Askoz jende gutxiago dago. Aurreko ostegunetik aurrera, izugarri nabaritu da jaitsiera», azaldu du Itziar Olabarrietak, Alde Zaharreko Adaxkako langileak. Etor daitezkeen neurrien harira, beldurrez mintzo da Olabarrieta; aurreikusten du ezingo dela barran eskatu: «Guk gutxienez terraza daukagu kanpoan. Baina hori ez da Alde Zaharreko tabernen errealitatea. Gehienak oso txikiak dira, eta ezingo dira neurri zorrotzetara egokitu». Normaltasun berriak kontrol polizialak areagotzea ere ekarri du, batez ere Alde Zaharrean: «Ertzaintza eta Udaltzaingoa bueltaka dabiltza, eta horrela ezin da lan egin; giroa oso deserosoa izaten da, eta langileok oso estututa ibiltzen gara».
Maritxu taberna bulego gune batean dago, Uribitarte kalean. «Gehienak telelanean dabiltza; beraz, oso jende gutxi etortzen da», dio Pilar Martinez jabeak. Errealitatea guztiz aldatu zaio Martinezi, eta, ondorioz, eguneko bazkariak emateari utzi behar izan dio: «Ez dut inor berriro lanerako hartuko. Egoera honekin, ez da bideragarria, eta neuk egiten dut orain dena».
Ledesma tabernako Emilio Canok kontatu du ez zaiela falta bezerorik, baina denek ez dituztela segurtasun neurriak betetzen: «Jendeak neurriak errespetatuko balitu, tabernek askoz arazo gutxiago izango genituzke». Ezjakintasunezko egoera honetan «beldurtuta» daudela aitortu du: «Berriro ixtera behartzen bagaituzte, sosik gabe geratuko gara». Tabernariek susmatzen dute atzerapauso bat egongo dela; «atzeraka goaz, karramarroen moduan» dio Canok.
Tolosan, tristura handia
Tolosan (Gipuzkoa), berriz, fokua agertzearekin batera, tabernak bigarren faseko bizimodura itzuli dira: 23:30etarako itxi beharra, edukiera mugatua, barran zerbitzatu ezin izatea… Ikatza tabernan «izugarri» nabaritu dute jendearen falta: «Duela astebete, jendea umoretsu zegoen, kale eta tabernetan ibiltzeko gogoz, baina, ostegunetik aurrera, tristura izan da nagusi». Herritarren artean «beldurra» zabaldu dela uste dute. «Plaza [Berria] hutsik dabil; sukaldetik entzuten zen soinu hori falta zaigu».
Triangulo tabernak ere normalean baino bezero gutxiago izan ditu neurriak aplikatu zirenetik: «Segituan nabaritu dugu, baina aurrera egin behar dugu; ez dugu nahi itxialdiko egoerara itzuli. Lanpostuei eutsi behar diegu», dio Zhu Xinping jabeak. Tabernetan, segurtasuna da lehenengo kezka: «Neurri guztiak hartu ditugu. Oso harro nago bai bezeroez, bai hemengo langileez, arduratsu jokatzen baitute».
Igarondoko tabernariak dio tabernariei «kalte handia» egin diela atzera egiteak. «Neurri hauekin lan egitea oso gogorra da; murrizketek zuzenean eragiten digute. Lehenengoak gara haren eraginak nabaritzen. Azken honek min handia egin digu». Tolosako fokuak «gogor» jo duen honetan, «ez dago lehengo konturik». Hori ikusirik, ohi baino bezero gutxiagorekin, arratsalderako itxi egiten dute Igarondo, beste hainbat negozio bezala.
Batasunaren historiako goi bilerarik luzeena da dagoeneko. Kazeta hau ixterako orduan ez zuten akordiorik lortu, baina suspertze planari dagokiona gertu zegoen. Herbehereetako lehen ministro Mark Ruttek, adibidez, aldeko iritzia agertu zuen iluntzean, Europar Kontseiluaren azken proposamenaren berri jaso zuenean; eta Rutte izan da, hain justu, aurkakoen artean gehien nabarmendu dena.
Hasi zenetik eta igarotako lau egun eta hiru gauetan,argi geratu den gauza bakarrenetakoa izan da hamarnaka mila milioi euroren kostua izango zuela ahobatezko erabakiak edo, bestela esanda, kostu hori izango zuela beto eskubidearekin mehatxu egin duten herrialdeak azkenean ez oztopatzea funtsean denek nahi eta behar duten akordioak. Kontseiluaren hirugarren testuaren arabera, 140.000 milioi ingurukoa izan daiteke hori. Horrekin batera, Batasunak %22 gutxituko lituzke diru laguntza zuzenak, kredituen mesedetan.
Bi bloke irudikatu dira denbora honetan, eta hainbatean hausteko zorian egon dira negoziazioak. Batetik, Frantziak eta Alemaniak osatutakoa. Haiek egin zuten lehen proposamena, eta horri batu zitzaizkion gero funtsaren behar gehien duten herrialdeak —Italia eta Espainia, esaterako— eta Europako erakundeak. Bestaldean, Herbehereak buru dituen eta Suediak, Danimarkak eta Austriak osatzen duten Xuhurren Taldea —Frugal four— eta Finlandia.
Bostekoak jarrera irmoa azaldu zen ostiralean. Haien leloa: ez zutela diru laguntza zuzenik onartuko. Bazekiten, dena den, borroka galdua zela hori, eta orduek aurrera egin ahala lortu dute kopurua gutxitzea, eta nabarmen: 500.000 milioi eurotik 390.000 milioira. Kredituena, berriz, 360.000 milioi eurora gehitzea lortu dute. Hasierako proposamena honako hau zen: 500.000 milioi transferentzietan eta 250.000 milioi kredituetan.
Hiru laguntza programatan proposatu dira murrizketarik handienak: energiaren alorreko Trantsizio Justua deiturikoan —Alemaniari eta erdialdeko eta ekialdeko herrialdeei eragiten die bereziki—, eta ikerketa alorreko Horizonen eta InvestEU inbertsio programan —bi horiek Europako Batzordearenak dira, eta, beraz, ez dira estatuentzako diru laguntza zuzenak—.
Egun hauetan argi geratu den beste kontuetako bat da laguntzen gaineko kontrola hasieran planteatu baino handiagoa izango dela: estatu bakoitzak Bruselari erakutsi beharko dio harekin konprometitutako erreformak egiten ari dela. Xuhurren Taldeak horietako batzuk adostu nahi zituen goi bileran —adibidez, lan merkatuena eta pentsio sistemena—, baina, momentuz, ez dute halakorik zehaztu. Horrek, dena den, ez du esan nahi aldarrikapen horri eutsiko ez diotenik.
Kontrol zorrotzagoa
Izan ere, talde horrek nahi zuen Batzordeko estatu guztiek izatea hitza eta botoa laguntza jasotzen duten herrialdeek egin behar dituzten erreformetan; hortaz, eta erakundearen funtzionamenduari segituz, nahi zuten aho batez onartu behar izatea laguntza horietako bakoitza. Horretarako, proposamen bat egin du Kontseiluak, zeina Xuhurren Taldearen eskaeratik gertuago baitago hegoaldeko estatuen proposamenetik baino. Horren arabera, eta «salbuespen gisa», edozein herrialdek eskatu ahal izango luke hurrengo goi bileran proposamen bat aztertzea, egitasmo horretan ikusiko balute dirua ez dela adostutako politiketara bideratzen. Horren arabera, beraz, beto eskubidea indarrean egongo litzateke. Herrialde batek «larrialdiko balazta» aktibatuko balu, ordainketak bertan behera geratuko lirateke eta eztabaida Kontseilura bidaliko, eta han aho batez hartzen dira erabakiak. Europako buruzagiek, gainera, hiru hilabeteko epea izango lukete erabakitzeko, laguntzak atzeratuz.
Beste eztabaida nagusia da finantzaketarena, eta hor ere lortu dituzte zenbait hurbilpen. Batzordeak adostutako milioiak zor merkatuetan bilduko ditu Bruselak, eta interesak ordainduko ditu bere aurrekontuekin eta baliabide propioak sortuz: zerga berriekin, adibidez.
Zor partekatua
Aurrekaririk gabeko erabakia da hori. Xuhurren Taldeak ez zuen zorra banatu nahi, eta aurrekontu txikiagoa eskatu zuen, proportzioan haiek egiten duten ekarpena jasotzen dutena baino handiagoa delakoan. Konpentsazio moduko bat lortuko lukete. Trukean, herrialde horiek Erresuma Batuak orain arte erabili dituen deskontu txekeak jasotzen jarraituko lukete —brexit-aren ondoren, Batasunaren asmoa zen txeke horiek kentzea—.
1,074 bilioiko kopurua jasotzen du aurrekontu egitasmoak; hasieran 1,1 bilioikoa zen. Kopuru zehatzik ez dute adostu oraindik, baina, hori mantenduko balitz, murrizketa horren zati handiena aipatutako txekeei legokieke, herrialde horiek 27.000 milioi euroko deskontuak izango baitituzte datozen urteetan, aurreko zazpietan baino 7.000 milioi gehiago.
Horrek ere eragingo du aurrekontuetan. eta hor jasotako beste funts batzuk are gehiago apalduko dituzte, bereziki Europa ekialdeko eta hegoaldeko herrialdeei eragiten dietenak: kohesio funtsa eta Nekazaritza Politika Bateratuarena. Bigarren horren kasuan, adibidez, %10-15eko murrizketak jasotzen dira Frantziarentzat eta Espainiarentzat. Horren inguruan ez zen proposamenik jakinarazi kazeta hau ixterako orduan. Kohesio funtsaren kasuan, laguntza horien hartzaile nagusiak dira ekialdeko herrialdeak. Horiek ere —Hungaria eta Polonia buru dutela— mehatxu egin dute ahots batasuna hausteko. Haien kasuan ere, Xuhurren Taldekoek nahi dute kontrol handiagoa ezartzea haiei emandako diru laguntzetan, eta herrialde horietan zuzenbide estatuak indartzeko eskatu diete.
Jada ezaguna da xingolaren gaitza 1940ko hamarkadatik Euskal Herrian, baina ustekabean hedatu zela adierazi du Xabier Zubiaurrek, ENBA sindikatuko eta Basozale Elkarteko kideak: «Aspalditik zegoen [gaitza], eta ez geunden prest hari aurre egiteko. Ezustean harrapatu gintuen». Hedapen masiboa aurretiazko azterketa bat egin ez izanari egotzi dio. Eduardo Rodriguezek, Bizkaiko Basogintza Elkarteko Zuzendariak, Bizkaian «eraso handia» pairatu zutela esan du. Gipuzkoarekin mugakide diren lursailetatik hasita zabaldu zen lehenik, eta handik «gogor» hedatu zen.
Iazko eguraldi lehorrarekin, baretu egin zen gaitzaren hedapena; ez zuen izan 2018. urteko irismen bera. Berri onak ematen dute, baina Bizkaiko Basozainen Elkarteko Iñigo Ibaibarriagarek dio etengabe hedatzen ari dela: «Beti astiro ibili da, baina beti egin du aurrera. Eguraldiaren arabera, bizkorxeago, motelxeago, baina beti egingo du aurrera».
Rodiguezen ustez, aurtengoa «korapilatsua» izan daiteke, eguraldia onddoaren mesedetan jokatzen ari baita. Aurreikuspenak besterik ez dira hauek, irailetik aurrera egiten baitira diagnosi egokiak. Bestela, urtea «ondo doa printzipioz», Ibaibarriagaren arabera. Gipuzkoako pinudien egoerari dagokionez.
Errotiko aldaketak
Egoera kaskar horri aurre egiteko, normalean baino pinu gehiago moztu dituzte; gaitza zabaldu zenetik, etekinak galtzeko beldurrez, jabe askok eta askok beren pinudiak botatzea erabaki dute. 2018an 8.500 hektarea bota ziren, 2019an, 15.400. Azken urteotan pinudien hektarea kopurua mordoa jaitsi da. 22.200 (%16) galdu dira 2005. urtetik. Halere, oraindik ere gehien hedaturiko espeziea da intsinis pinua: 115.349 hektarea hartzen ditu, zuhaitzen azaleraren heren bat kasik. «Mozte-birlandatze ratioa begiratu eta aztertu behar da; sektorearen iraupena bermatu behar da», ohartarazi du Rodriguezek.
Izan ere, halako neurriko mozketen eraginez, baso jabeari burura etorri ahal zaion lehenetarikoa mendiak lagatzea izan daiteke. Zubiaurrerentzat, basoak uztea da gaitzak ekar dezakeen ondoriorik larrienetakoa: «Istorio honen benetako arazoa abandonua da. Gipuzkoan urtero-urtero mila bat hektarea ari gara uzten. Aldatu gabeko lurretan ez dago inongo etekinik, eta larre eta oteek suteak egoteko arriskua gehitzen dute».
Duela 30 urteko suteak ekarri ditu gogora Basogintza Elkarteko Rodriguezek, zeintzuk garretan utzi baitzuten euskal baso ugari: «Markina inguruan pinudiak erre zitzaizkien, eta orain gaitzak jota dituzte pinu heldugabeak. Adorerik gabeko egoerekin egiten duzu topo».
Arantxa Ariztimuño Gipuzkoako Mendi eta Natura inguruneko zuzendariak ziurtatu du Aldundiak «ez dutela etsiko» baso sektorea berrindartu arte; administrazioaren, gizartearen eta baso jabeen arteko elkarlana giltzarri da, harentzat.
Euskal basoetako paisaia erabat aldatu den honetan, profesionalei lana pilatu zaie, Basozainen Elkartekoak dioenez: «Bat-batean milaka hektarea bota egin dituzte, eta lehen luzerako egitekoa zena urte gutxian egin da».
Basoak kontrolatzeaz arduratzen dira basozainak: zenbat zuhaitz botatzen diren, basoak berriro landatzean lurrak, distantziak errespetatzen direnetz…. Foru Aldundiak ezartzen ditu mozteko zein birlandatzeko baldintzak, eta haiek betetzen direla ziurtatzen dute. Lan erritmoari dagokionez, Ibaibarriagak uste du agian berdintsu iraun dezaketela datozen bost-hamar urteetan. «Lan zama handia da basozainona».
Ordezkatzeko sasoia
Mozketen ostean betiko ohiturei eutsi diotenak ere badira; oraingoan, pinua alboratuz eta beste espezieei ateak irekiz. Galduriko etekina berreskuratu nahian, «kasu askotan» eukaliptoa landatzea erabakitzen dute baso jabeek, ekonomikoki errentagarriagoa baita. Hamabost urte besterik ez ditu behar mozteko moduan egoteko. Bizkaian gertatu da ordezkapen hau gehienbat: 2018tik 686 hektarea landatu dira han, baina lehenagotik datorren joera da —6.600 landatu dira 2005etik EAEko lurraldeetan, 5.376 Bizkaian—.
Halere, «ikuspegi orokor batetik» eukaliptoa besterik ez dela aldatzen badirudi ere, bestelako espezieak ere landatzen dira. Etorkizunean etekina ikusten diete baso jabeek, epe luzerako bada ere. Koniferoak dira batez ere: sekuoia, cryptomeria, douglas izeia edota bestelako pinu espezieak. Bertako espezieak galtzaile.
Rodriguezek bestelako aukeretara jotzen duten baso jabeak ere badirela adierazi du: «Lursail txikiagoak dituztenak zuhaitz hostozabal autoktonoak landatzera animatzen dira: pagoak, haritzak… Administraziotik diru laguntzak jasotzen dituzte, eta ez die etekinari erreparatzen, inbertsioa ez baita hainbestekoa».
Herriaren onurarako, tokiko espezieari «lehentasuna» ematen diotela adierazi du Ariztimuñok. Botatako pinudiak aldatzea errazagoa izan da ekonomikoki baso jabeentzat; urtero jasotzen diren diru laguntzei beste batzuk gehitu zaizkie. Xingolaren izurriteagatik, 25 urtetik beherako pinudiak botatzeko eta beste espezieekin —eukaliptoa salbu— landatzeko laguntzak badira. «Eskertzen dugu administrazioen ahalegina. Laguntza guztiak dira garrantzitsuak», azaldu du Rodriguezek.
Datorrenerako lehengoratu
Alternatiba guztien artean, «oreka» beharrezkoa da, Ibaibarriagaren iritziz: egurgintzaren alderdi ekonomikoaren, kalitatezko zuraren eta espezie autoktonoen artekoa. Guztia, sektorearen etorkizuna bideragarria izan dadin: «Luzera begirako ikuspegia falta da; lurrak lehengoratu daitezkeela ziurtatu behar dugu sektorearen onurarako». Ibaibarriagak «produkzio industriala» deritzo oraingo basogintzaren kudeaketari; luze gabe pentsatzen da basoak ustiatzean.
Ariztimuñoren esanetan, «unean uneko arazoei» egin behar zaie aurre, luzera begirako politikak ahaztu gabe. «Lehen ere izan dira gaitzak, eta izango dira. Helburua irtenbideak topatu eta aurrera egitea da».
Era berean, Xabier Zubiaurrek dio basoak iraun dezan «oztoporik» ez dela jarri behar, kudeaketa egoki bat aplikatzen den bitartean. Argi du etorkizuna oraingo basoak zaintzen dagoela: «Azkenengo helburua egurrari irtenbide bat ematea da. Hemengo kulturaren parte izan da basoa beti, gurea dugu».