Luizia Zaldibarko zabortegian: Joaquin Beltran langilearen senitartekoek Iñigo Urkullu lehendakaria kritikatu dute larunbat honetan. 2020ko martxoak 14.

Arantxa Tapia Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapenerako sailburuak klusterreko ordezkariekin hitz egin zuen atzo, sektore bakoitzaren egoera zein den jakiteko. Oraingoz ekoizpenari eusten diote, baina antzeman dute eskariak gutxitu direla eta osagai batzuk falta direla. Horiek horrela, «ondorio latzak» espero dituztela aitortu diote Tapiari, baina bi edo hiru aste barru arte ezingo dituztela neurtu.

Klusterretako arduradunek eskaera batzuk egin dizkiete administrazioei: enpresak finantzatzeko laguntzak jasotzea, zergak geroratu ahal izatea, Gizarte Segurantzaren ordainketak atzeratzea, eta erregulazio espedienteak arintzea.

Eskolak itxi dituzte, eta fabrikak zergatik ez? Galdera hori egin diote Eusko Jaurlaritzari Mercedeseko langile batzordeko sindikatuek. Aho batez eskatu diote gobernuari eta enpresari berari itxi dezala Gasteizko lantegia, Euskal Herri osoko handiena —5.000 behargin ditu, eta beste hainbat harentzat lanean—. Sindikatuek eskatu dute produkzio osoa «berehala eteteko», argudiatuta lantegian ez direla betetzen osasun erakundeek gomendatutako baldintzak, eta materiala falta zaiela garbiketa behar bezala egiteko. Zuzendaritzak erantzun die ez duela lantegia geldituko, eta ziurtatu du osasun baldintzak betetzen direla. «Onartezina iruditzen zaigu produkzioa lehenestea langileen segurtasunaren gainetik», kexu dira langileen ordezkariak.

Itxieraren ordez, zuzendaritzak sindikatuei proposatu die aldi baterako erregulazio dosier bat egitea, eta bilera batera deitu dituzte astelehenerako. Zuzendaritzak zenbait aukera jarri ditu mahai gainean: lan erregulazioa selektiboa ala partziala egitea.

LABen eskaera

LABek ere uste du jarduera ekonomiko guztiak epe batez eten beharko liratekeela, oinarrizko zerbitzu hauek salbu: osasuna, elikadura, garbiketa, energia eta ura, helduen zaintza eta garraio publikoa. Igor Arroyo sindikatuko idazkariordeak «gertu» ikusten du zerbitzu guztiak bertan behera utzi beharreko unea, jendea etxean gera dadin. Egoera horren aurrean, proposatu du Gizarte Segurantzaren lizentzia bat sortzea, langile guztiei soldata osoa jasotzea bermatuko diena. LABen arabera, konpainientzako eta kapital errententzako zerga berezi bat sortuz finantzatu beharko litzateke hori.

LABen ustez, egoerari aurre egiteko bidea ez dira kaleratzeak, eta, aldi baterako erregulazio dosierrak aplikatuko balira, iraupen laburrekoak direla bermatu beharko lukete enpresek, eta kaltea jasandako langileek soldata osoa jaso beharko lukete.

Ahaztuta geratu dira koronabirusaren krisiak egoera ekonomikoari kalte txikia egingo ziola iragartzen zen garaiak. Pandemia zabaltzeak eta hura geratzeko estatu kide guztiak hartzen ari diren neurri bortitzek goitik behera aldatu dituzte iragarpenak. «Hazkundea erori egingo da, eta, ziur aski, negatiboa izango da aurten», adierazi du Europako Batasuneko Ekonomia eta Finantza Gaietarako zuzendariak, Maarten Verweyk. Egoera latza ikusita, gastu publikoa mugatzeko duten arauetan «malgutasun osoa» emateko prest dagoela iragarri du Valdis Dombrovskis Europako Batzordeko lehendakariordeak. Larri dabiltzan enpresei laguntza publikoak emateko aukera ere mahai gainean dago.

Otsailean, Europako Batzordeak kalkulatu zuen eurogunea aurten %1,2 haziko zela, eta EB osoa, berriz, %1,4. Udaberriko aurreikuspenak maiatzean zen ematekoa Brusela, baina aurreratu du %1 uzkurtu daitekeela BPGa aurten. 2021erako, «berreskura dezake, baina ez osoki».

Lehen kolpea aire konpainiek hartu dute, milaka hegaldi bertan behera geratu baitira, eta bigarrena ostalaritza hartzen ari da, lehenik oporretarako plan asko bertan behera geratuko direlako, eta bigarrenik tabernak, jatetxeak eta hotelak ixteko aginduak ematen ari direlako herrialde eta eskualde batzuetan. Industrian, eragina polikiago ari da antzematen, baina hasi da eskarien jaitsiera, eta hornikuntza kate globala hausten ari da enpresa askorentzat.

Ursula von der Leyen Europako Batzordeko lehendakariak onartu zuen atzo «shock handia» jasaten ari dela EBko ekonomia. Horregatik, iragarri zuen 37.000 milioi euroraino handitu duela birusaren kalteei erantzuteko funtsa. Edonola ere, Bruselak uste du estatu kideen esku dagoela neurri handienak hartzea. Astelehenean biltzekoa da eurotaldea, eta «erantzun indartsua» emango dutela iragarri du Mario Centeno talde horretako buruak. «Esku artean duguna osasun krisi bat da oraindik, baina arduragabekeria handia izango litzateke egoera hondatzen uztea konfiantza eta finantza krisi bat bilakatzeraino», esan du.

Alemaniaren ‘bazuka’

Ekonomiari laguntzeko neurriak hartu dituztenen artean Alemania bera dago. Olaf Scholz Finantza ministroak iragarri du nahi beste diru utziko diela arazoak dituzten enpresei, KfW banku publikoaren bitartez. «Hau da gure bazuka, eta egin behar dugun guztia egiteko erabiliko dugu», azaldu du Scholzek.

Azken urteetan, Alemaniak zorrotz bete du defizita zero izateko bere buruari ezarritako politika —superabita izan du 2014az geroztik—, «eta, horri esker, gure finantza publikoak oso osasun onean daude, eta adibide bat dira munduarentzat». Baina krisiari aurre egin beharrak politika hori uztera behar dezakeela aitortu du Scholzek.

2020ko martxoaren 13ko Espainiako burtsa: historiako bigarren asterik txarrena. Ibexek % 3,73ko igoera izan du gaur, baina pilatutako % 20,85eko galerak izan ditu.

Koronabirusa: Sagardotegiak itxi dituzte aldi baterako Hernanin. Txotx denboraldia bertan behera uztea erabaki dute ostalariekin eta sagardogileekin egindako bileran

Industriak COVID-19aren eragin “kuantifikaezina” aurreikusten du. Lantegietan telelana ezartzeko zailtasun “izugarria eta nabarmena” nabarmentzen ari dira.

2008ko krisiaren ikasgaia ikasi dutela erakutsi nahi dute banku zentralek. Koronabirusari aurre egiteko neurriek finantza sektorearen funtzionamendua gerarazi aurretik, diruz beteko dituzte merkatuak. Europako Banku Zentralak 120.000 milioi euroren erosketak agindu ditu zor publikoan eta pribatuan, eta nahi beste likidezia agindu die bere eremuko bankuei. AEBetako Erreserba Federalak, berriz, 1,35 bilioi euro baliatuko ditu Altxorreko bonoak erosteko, «ezohiko mugimenduak» ikusi dituelako merkatu horretan.

Fed-en erabakiak arnas pixka bat eman zien AEBetako burtsei, eta zabaldutakoan galdutakoaren zati bat berreskuratu zuten. Baina gutxi iraun zuen aireak, eta Europako merkatuen amiltzen jarraitu zuten. Historikoa izan zen jaitsiera Europako burtsetan. Inoizko erorketarik handiena izan zuten Milango burtsak (-%16,9), Madrilgo Ibexek (-%14), Parisko CACek (-%12,3), eta kontinenteko enpresa indartsuenak biltzen dituen indizeak, Eurostoxx 50ek (-%12,3).

Europako burtsen amiltzea bizkortu egin zen arratsaldean hasieran, Christine Lagardek EBZren Frankfurteko egoitzan hitz egin ahala. Merkatuek ulertu zuten motz geratu zela Lagarde, eta neurri gogorragoak eskaini behar zituela euroguneari gainera etor dakiokeen atzeraldia arintzeko. Lagardek garrantzia kendu zion burtsen berehalako erreakzioari, eta epe erdirakoak axola zitzaizkiola esan zuen.

Eskaera estatukideei

«Shock handi bat jasaten ari gara», aitortu zuen EBZko buruak, baina argi utzi zuen krisiari aurre egiteko eginahal handienak estatu kideei dagozkiela, eta berriro eskatu zien aurrekontuak eta zerga politika erabiltzeko krisiaren kalteei aurre egiteko. Alemaniak, Espainiak, Italiak eta beste estatukide batzuek funts bereziak iragarri dituzte osasun gastuei aurre egiteko, enpresa txikiei eta ertainei finantzaketa errazteko, eta sektore batzuen geldialdiaren ondorioz lana galduko dutenei laguntzeko.

EBZk, bere aldetik, ez zuen interes tasa ofiziala aldatu —zeron daude 2016az geroztik—, eta bere horretan utzi zuen bankuek EBZn dirua gordetzeagatik ordaindu behar duten interesa, %0,5ekoa. Horren ordez, iragarri zuen indartu egingo duela zorra erosteko programa. 2019ko urtarrilean eten zuen pentsatuta bere lana eginda zuela, baina urte horretako azaroan berriro martxan jarri behar izan zuen, ikusita hazkundea oso motela zela. Gaur egun hilero 20.000 milioi euroren zor publiko eta pribatuak erosten ditu merkatuetan; orain beste 120.000 milioi euro gastatuko ditu urtea amaitu bitartean. Lagardek aipatu duenez, nahiko zor izango da erosteko, euroguneko estatu batzuk zorpetu egin beharko dutelako «osasun gastu gehigarrei aurre egiteko».

Bestetik, bankuei nahi beste likidezia bermatzen dieten TLTRO programak zabalduko ditu.

Erabakiak «aho batez» hartu dituztela zehaztu zuen Lagardek. EBZ zatituta dago, ekonomiari eusteko ezohiko neurriak babesten dituztenen eta neurri horiek bertan behera uztea defendatzen dutenen artean.

Koronabirusaren arriskuak gutxitzeko estrategien bila ari dira lantokietan. Baina lanak bezainbeste neurri egon daitezke. Higienearekin loturikoez gain, enpresa batzuek atzerrira egiten dituzten bidaiak murriztu dituzte. Horrek guztiak eragin du bideokonferentzia eta gisakoen ugaritzea. Eta telelanarena.

Bizkaiko patronalak zirkular bat bidali zien atzo bere bazkideei. Etxean lan egiteaz gain, beste neurri batzuk aipatu zituen: besteak beste, lanaldia malgutzea, norberaren kontuetarako diren jaiegunak orain hartzea, oporrak aurreratzea, lanaldiak murriztea, borondatezko eszedentziak eskaintzea edo aldi baterako lan erregulazio txostenak. Egunkari honek kontsultatu dituen enpresa eta erakundeek azaldu dutenez, instituzioetatik jasotzen dituzten berri eta oharren arabera ari dira jokatzen; azpimarratu dutenez, baina, langileentzako babes neurriak eta lan jarduerak egun batetik bestera alda ditzakete.

Finantza erakundeetan, esaterako, antzeko neurriak dituzte banku guztiek. Kutxabanken, «momentuz», ez dute aurreikusten bezeroentzako bulegoak ixtea eta hango langileek «neurri berezirik» hartzea. «Informazio berrien zain gaude; ez badugu abisurik jasotzen, normaltasunez jarraituko dugu zerbitzua ematen, okindegi batean bezala».

Barne komunikazioa lantzen ari dira; prebentzioaren alorra, bereziki. Neurri zehatzen artean, bi: ez bidaiatzeko, eta aurrez aurreko barne bilerak eta formakuntza ikastaroak bertan behera uzteko. Enpresa barruko atal batzuetan telelana zabaltzeko aukera ere aipatu dute; «atal kritikoenetan», diruzaintzan, adibidez. Gauza bera aztertzen ari dira Laboral Kutxan ere.

Oreka ITk zerbitzu informatikoak eskaintzen dizkie beste enpresa batzuei, eta euren bezeroen protokoloen arabera ari dira jokatzen; horren araberakoa izango da etxetik lan egin ala ez. Administrazioan, Eusko Jaurlaritzak 227 funtzionario zituen etxean lanean krisiak eztanda egin baino lehen. Azaldu dutenez, aztertzen ari dira aukera hori nola zabaldu «lanpostu estrategiko» batzuetara, zerbitzuak bermatuz.

Baina arazo bat dago etxeko lanarekin. Hala gogorarazi zuen asteartean Eduardo Zubiaurre Confebaskeko presidenteak: Euskal Herriko ehun produktiboa gehienbat industriala dela, eta lantegietako lana ezin dela kanpora eraman. Zer egin horrelakoetan? IMQ mutualitateak bere bezeroei gogorarazi die higienea funtsezkoa dela, bai langileen artean —eskuak garbitzeko baliabideak jartzeko eskatu die enpresei—, bai instalazioetan: gomendatu die garbiketa sakona egiteko heldulekuetan eta, eta ekipamendua edo lan tresnak garbitzeko, baita partekatzen diren gailuak ere, erabilera baten eta bestearen artean.

Eta badirudi enpresak kontzientzia hartzen ari direla. A&B Bioteknologiako laborategiak —eskuetarako garbiketa produktuak ekoizten dituen Arabako enpresa bat— jakinarazi du aste honetan bere ekoizpena %100 handitu duela; industrietara bidaltzeko, bereziki.

Kontrolak sarrera-irteeretan

Horietako bat da Siemens Gamesa. Asteartean, ohar bat bidali zien bere langileei: bulegoetakoei eskatu zien gutxienez hurrengo bi asteetan etxetik lan egiteko. Ekoizpeneko langileei, berriz, zenbait arau ezarri dizkiete: adibidez, bi metroko tartea gordetzea kantinan bazkaltzen daudenean eta erretzera ateratzen direnean. Neurri horiei gehitu dizkiete erakundeek gomendatutako besteak: adibidez, agurtzerakoan ez ematea musurik eta bostekorik.

Hala ari dira CAFen ere. Hango iturriek azaldu dutenez, oraingoz «neurri logikoak» baino ez dituzte ezarri. Higienearekin loturiko aholku eta protokoloez harago, bertan behera utzi dituzte arrisku gune diren herrialdeetara —eta bereziki Italiara— egin beharreko bidaiak, eta «ahal den neurrian» mugatu dituzte munduko beste edozein tokitarakoak. Bisitak ere ez dituzte jasotzen, eta bilerak bideokonferentzia bidez egiten dituzte. Telelanerako aukera, baina, oraindik ez dute proposatu.

Baina lantegiak ez daude bakartuta. Kanpotik ekarritako materialak behar dituzte, eta egiten dutena kanporatu behar dute. Konpainia batzuk galdetegiak egiten ari zaizkie garraiolariei, nondik datozen egiaztatzeko. Eta gorputzeko tenperatura kontrolatzen diete, sukarra duten ala ez jakiteko. Hala ari dira Siemens Gamesan, adibidez.

Eta asteazkenetik, baita Indar enpresan ere. Hara joaten den edonori —izan garraiolari, mezulari edo langile— neurtzen diote tenperatura. Eta 37,5etik gora gradu badituzte, ez diete sartzen uzten, edo etxera bidaltzen dituzte, enpresako beharginen kasuan. Argitu dute, baina, oraindik ez dela halakorik gertatu. Bestela, lantegira sartzen diren guztiek eskuak garbitu behar dituzte sarreran egokitu duten gunean.

Petronorren, berriz, protokolo bat dute, eta, horren arabera, langileen %10etik gorak gaixo agiria jasoko balute, aparteko neurriak hartuko lituzkete; besteak beste, lan dibisio jakin batzuk gelditu egingo lituzkete. Plana ez da bakarrik barruko langileentzat; enpresa kontratistentzat ere bada, eta Bilboko portuko Petronorren itsas terminalean ezarriko dituzte, handik irten eta hara iristen diren petrolio ontzientzat.

Baliteke koronabirusaren krisia mugarri izatea lan egiteko moduetan. Telelanaren gisako modalitateek denbora daramate zabaltzen, baina ekoizpen sisteman modu garrantzitsuan ezartzera iritsi gabe. Orain, halabeharrez, enpresa asko esperimentatzen ari dira horrekin. Ikusteko dago, baina, iraungo ote duen, eta zer baldintzatan.